کارگاه حل مسئله و خلاقیت برای مدیران شرکت ماموت

کارگاه جامع و کامل آموزشی با عنوان حل مسئله و خلاقیت

ایران تهران جماران 13 مهر 1404

مقدمه

در دنیایی که پاسخ‌ها به سرعت توسط الگوریتم‌ها و هوش مصنوعی تولید می‌شوند، ارزش واقعی دیگر در دانش یا اطلاعات نیست، بلکه در توانایی

پرسیدن سؤالاتی است که هیچ‌کس تاکنون نپرسیده است. این کارگاه بر این باور استوار است که خلاقیت و حل مسئله مهارت‌هایی هستند که می‌توان

آن‌ها را آموخت، تمرین کرد و در هر سطحی از زندگی به کار برد. هدف این کارگاه، تربیت افرادی نیست که دستورالعمل‌ها را اجرا کنند، بلکه کسانی که

بتوانند دستورالعمل‌ها را بازنویسی کنند، نقشه‌های قدیمی را پاره کنند و جزیره‌های گنج جدیدی بسازند.

مطالب این کارگاه  بجز تجربیات ۳۰ سال تدریس و…. از منابع زیر گردآوری شده است.

📖 ۱۰ اپلیکیشن برتر کتابخوان ایرانی

در جدول زیر می‌توانید اسامی برترین اپلیکیشن‌های کتابخوان ایرانی را مشاهده کنید:

نام اپلیکیشن نوع محتوا
طاقچه (Taaghche) کتاب الکترونیکی، کتاب صوتی، مجله و روزنامه
فیدیبو (Fidibo) کتاب الکترونیکی، کتاب صوتی و پادکست
کتابراه (Ketabrah) کتاب الکترونیکی، کتاب صوتی و کتاب‌های رایگان
فْراکتاب (Faraketab) کتاب الکترونیکی، صوتی و چاپی
کتابناک (Ketabnak) کتاب الکترونیکی رایگان و قابل خرید
نوار (Navar) کتاب صوتی
بوکاپو (Bookapo) خلاصه کتاب (متنی و صوتی)
کتابچین (Ketabchin) کتاب الکترونیکی و صوتی
کتاب سبز (Ketab Sabz) کتاب الکترونیکی رایگان
سبکتو (Sabketo) میکروکتاب و میکرومقاله (خلاصه کتاب)

🌍 ۱۰ اپلیکیشن برتر کتابخوان جهانی

اسامی برخی از برترین اپلیکیشن‌های کتابخوان خارجی در جدول زیر آمده است:

نام اپلیکیشن سیستم عامل
آمازون کیندل (Amazon Kindle) اندروید و iOS
گوگل پلی بوکس (Google Play Books) اندروید و iOS
واتپَد (Wattpad) اندروید و iOS
گودریدز (Goodreads) اندروید و iOS
لیبی (Libby) اندروید و iOS
اینکیت (Inkitt) اندروید و iOS
مون‌پلاس ریدر (Moon+ Reader) اندروید
لیبرِرا ریدر (Librera Reader) اندروید
اپل بوکس (Apple Books) iOS
ماروین ۳ (Marvin 3) iOS

شعار  این کارگاه آموزشی :

 تربیت دزدان دریایی، بجای نیروی نیروی دریایی در کلاس چهانی

نیروی دریایی از قانون پیروی می‌کند. دزدان دریایی، قانون خلق می‌کنند

بخش نخست

منابع تصویری برای آموزش خلاقیت و حل مسئله

1. فیلم‌های بلند (8 فیلم)

1. **The Martian (مریخی – 2015)
داستان مارک واتنی، مهندسی که پس از گم شدن در مریخ، با استفاده از دانش علمی، منطق و خلاقیت، راه‌حل‌های غیرمنتظره‌ای برای بقا پیدا می‌کند. درس کلیدی: تفکر سیستمی، استفاده هوشمندانه از منابع محدود، و خلاقیت در بحران.

2. **Apollo 13 (آپولو ۱۳ – 1995)
روایت واقعی مأموریت فضایی ناسا که با خرابی جدی روبه‌رو می‌شود. مهندسان و فضانوردان با همکاری و خلاقیت، راهی برای بازگشت ایمن خدمه پیدا می‌کنند. درس کلیدی: حل مسئله تیمی تحت فشار شدید.

3. **A Beautiful Mind (ذهن زیبا – 2001)
زندگی جان نش، ریاضیدان نابغه‌ای که با اسکیزوفرنی دست و پنجه نرم می‌کند، اما با پشتکار و تفکر خلاق، به دستاوردهای علمی بزرگی دست می‌یابد. درس کلیدی: مقاومت ذهنی و خلاقیت در عین محدودیت‌های روانی.

4. **Good Will Hunting (ویل هانتینگ – 1997)
داستان ویل، نابغه‌ای خودآموخته که با مسائل روانی و اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کند. فیلم نشان می‌دهد چگونه تفکر عمیق و نگاه متفاوت می‌تواند مسائل پیچیده را حل کند. درس کلیدی: هوش هیجانی، شناخت خود، و خلاقیت در روابط انسانی.

5. **Inside Out (در دل خشم – 2015)
انیمیشنی که پیچیدگی‌های ذهن انسان را با خلاقیت بی‌نظیری به تصویر می‌کشد. نشان می‌دهد چگونه احساسات مختلف در تصمیم‌گیری و حل مسئله نقش دارند. درس کلیدی: تعادل بین منطق و احساس، و هوش هیجانی.

6. **The Imitation Game (بازی تقلید – 2014)
داستان آلن تورینگ و تلاش او برای شکستن رمز دستگاه انیگما در جنگ جهانی دوم. ترکیبی از منطق، ریاضیات و خلاقیت در شرایط بحرانی. درس کلیدی: تفکر الگوریتمی و کار تیمی در بحران.

7. **Slumdog Millionaire (ملیونر محله‌ای – 2008)
شخصیت اصلی با استفاده از تجربیات زندگی‌اش، به سؤالات پیچیده یک مسابقهٔ تلویزیونی پاسخ می‌دهد. درس کلیدی: یادگیری از تجربه و خلاقیت در استفاده از دانش غیررسمی.

8. **The Pursuit of Happyness (در جستجوی خوشبختی – 2006)
داستان واقعی کریس گاردنر که با فقر و بی‌خانمانی دست و پنجه نرم می‌کند، اما با پشتکار و مدیریت هوشمندانه منابع، مسیر موفقیت را طی می‌کند. درس کلیدی: انعطاف‌پذیری و خلاقیت در مدیریت منابع.

2. فیلم‌های کوتاه واقعی (10 فیلم – زیر 20 دقیقه)

1. **The Phone Call (2013 – 6 دقیقه)
مأمور مرکز بحران با زنی افسرده تماس می‌گیرد. نشان می‌دهد چگونه گوش دادن فعال و همدلی می‌تواند یک مسئله انسانی را حل کند. برنده اسکار بهترین فیلم کوتاه.

2. **Stutterer (2015 – 12 دقیقه)
داستان مردی با لکنت شدید که در دنیای آنلاین روان صحبت می‌کند، اما برای ملاقات با عشقش باید با ترس‌هایش روبه‌رو شود. درس: غلبه بر موانع با خلاقیت و شجاعت.

3. **The Silent Child (2017 – 20 دقیقه)
درباره کودک ناشنوا و معلمی که با روش‌های خلاقانه، دنیایش را باز می‌کند. برنده اسکار فیلم کوتاه.

4. **DeKalb Elementary (2017 – 20 دقیقه)
داستان واقعی یک معلم که با هوش و آرامش، از یک مهاجم مسلح در مدرسه جلوگیری می‌کند. نمایش تفکر سریع و حل مسئله تحت فشار شدید.

5. **Curfew (2012 – 18 دقیقه)
مردی افسرده که قصد خودکشی دارد، مجبور می‌شود مراقب خواهرزاده‌اش باشد. این کودک با انرژی و خلاقیتش، زندگی او را نجات می‌دهد. پایه فیلم بلند «Before I Disappear».

6. **The Eleven O’Clock (2016 – 13 دقیقه)
کمدی روان‌شناختی درباره روان‌پزشک و بیمارش که نقش‌ها را عوض می‌کنند. درس: تفکر خارج از چارچوب و شک در واقعیت.

7. **Leidi (2014 – 14 دقیقه)
دختر جوانی در کلمبیا در روزی که باید تصمیم سرنوشت‌سازی بگیرد، با فشارهای اجتماعی روبه‌روست. درس: حل مسئله در فضای فرهنگی پیچیده.

8. **Bawke (2005 – 13 دقیقه)
پدری کُرد که برای نجات دخترش در جنگ، با خلاقیت و فداکاری، نقشه‌ای طراحی می‌کند. درس: هوش عملی در شرایط بحرانی.

9. **Wish 143 (2010 – 25 دقیقه)
پسر جوانی با سرطان، آرزوی عجیبی دارد و کشیش جوانی سعی می‌کند به او کمک کند. درس: خلاقیت در برآوردن نیازهای عاطفی.

10. **The Gunfighter (2013 – 8 دقیقه)
کمدی هوشمندانه درباره صدایی که همه را می‌شناسد. نشان می‌دهد چگونه «ساختارهای ذهنی» می‌توانند مسئله‌ساز شوند. درس: تفکر انتقادی و شک در سیستم.

3. انیمیشن‌های کوتاه (10 انیمیشن – زیر 10 دقیقه)

1. **Piper (2016 – 6 دقیقه)
کلیپی از استودیوی پیکسار دربارهٔ یک کلاغچه کوچک که از ترس غلبه می‌کند و راه‌حلی خلاقانه برای یافتن غذا پیدا می‌کند. درس: کنجکاوی و یادگیری از شکست.

2. **The Present (2014 – 4 دقیقه)
پسری که فقط با ویدیوگیم سر و کار دارد، هدیه‌ای از مادرش دریافت می‌کند. درس: تغییر نگرش و پذیرش متفاوت بودن.

3. **Alike (2015 – 8 دقیقه)
بدون دیالوگ. داستان پدر و پسری در دنیایی خاکستری که خلاقیت آن‌ها رنگ می‌آورد. درس: ستایش خلاقیت در برابر سیستم‌های خشک آموزشی.

4. **Lost & Found (2018 – 7 دقیقه)
روباه و دینوصور پارچه‌ای! داستانی احساسی درباره فداکاری و حل مسئله برای نجات دوست. درس: خلاقیت در عشق و دوستی.

5. **One Small Step (2018 – 8 دقیقه)
دختری رویای فضانورد شدن دارد و پدرش (کفش‌دوز) با سکوت و حمایت، راهش را هموار می‌کند. درس: پشتکار و خلاقیت در حمایت از رویاها.

6. **Kitbull (2019 – 9 دقیقه)**
گربه‌ای ترسو و سگی شاد! دوستی غیرمنتظره‌ای که با شجاعت و درک متقابل شکل می‌گیرد. درس: حل مسئله اجتماعی با همدلی.

7. **The Dot (2004 – 6 دقیقه)**
بر اساس کتاب معروف. دختری فکر می‌کند نمی‌تواند هنر کند، اما معلمی خلاق، اعتمادبه‌نفسش را برمی‌انگیزد. درس: شروع کوچک، تفکر بزرگ.

8. **DreamGiver (2011 – 7 دقیقه)**
موجودی شب‌ها به کودکان رویاهای بزرگ می‌دهد، اما یکی از آن‌ها ترسوست. درس: غلبه بر ترس با خلاقیت و اعتمادبه‌نفس.

9. **The Maker (2010 – 8 دقیقه)**
موجودی کوچک در دنیایی ماشینی، قطعه‌ای از خودش را فدا می‌کند تا زیبایی خلق کند. درس: فداکاری و خلاقیت به عنوان اقدامی انقلابی.

10. **Snack Attack (2011 – 2 دقیقه)**
پیرزنی با پسر جوانی در ایستگاه قطار سرِ یک بستنی دعوا می‌کند… اما حقیقت چیز دیگری است! درس: نقد قضاوت سریع و نشان دادن دیدگاه متفاوت.

4. فیلم‌های واقعی زیر یک دقیقه (3 فیلم)

1. **The 30-Second Problem Solver (30 ثانیه)**
مردی سعی می‌کند یک بطری آب را باز کند، اما درب سفت است. به‌جای نیروی خام، از یک کاغذ دستمال استفاده می‌کند تا گیر کند و درب را باز می‌کند. درس: گاهی یک ابزار ساده + تفکر متفاوت = راه‌حل.

2. **The Elevator Pitch (45 ثانیه)**
فردی در آسانسور فقط 30 ثانیه فرصت دارد تا ایده‌اش را به سرمایه‌گذار بفروشد. با یک حرکت غیرمنتظره (مثل خاموش کردن چراغ‌ها و نشان دادن لوگوی فسفری)، توجه را جلب می‌کند. درس: خلاقیت در ارتباط و استفاده از محیط.

3. **The Umbrella Swap (55 ثانیه)**
دو نفر در باران، چترهای خراب‌شده‌شان را با هم عوض می‌کنند و با ترکیب قطعات، یک چتر کارکرد! درس: همکاری + خلاقیت = راه‌حلی که برای هیچ‌کدام به تنهایی ممکن نبود.

5. انیمیشن‌های زیر یک دقیقه (3 انیمیشن)

1. **The Dot – Mini Version (45 ثانیه)**
نسخهٔ فشرده‌شده از داستان کتاب معروف «The Dot». دختری یک نقطه می‌گذارد، معلم آن را قاب می‌کند، و دختر متوجه می‌شود که «شروع کردن» کافی است. درس: خلاقیت از یک حرکت کوچک شروع می‌شود.

2. **Sticky (30 ثانیه)**
یک مکعب چسبناک سعی می‌کند از دیوار پایین بیاید. به‌جای رها شدن، از چسبندگی‌اش به عنوان ابزار بالارفتن استفاده می‌کند. درس: ضعف را به نقطه قوت تبدیل کن.

3. **Loop – Micro Version (50 ثانیه)**
نسخهٔ خلاصه‌شده از انیمیشن پیکسار «Loop» درباره دختری غیرکلامی که با یک پسر نوجوان بازی قایق‌رانی می‌کند. با حرکت دست و خلاقیت، ارتباط برقرار می‌کند. درس: خلاقیت در ارتباط بدون کلام.

بخش دوم: چک‌لیست تخصصی خلاقیت (100 مورد)

الف) نگرش‌های خلاق (20 مورد)

1. از سؤال پرسیدن به جای پاسخ دادن لذت می‌برم.
2. به جای «این غیرممکن است»، می‌پرسم: «چگونه ممکن می‌شود؟»
3. خطاهایم را به عنوان داده‌های یادگیری می‌بینم.
4. عادت دارم فرضیه‌های پنهان را زیر سؤال ببرم.
5. از تضاد ایده‌ها ترسی ندارم؛ آن را فرصت می‌دانم.
6. به دنبال «چراغ قرمز» نیستم، بلکه به دنبال «راه دور» هستم.
7. از کودکان دربارهٔ خلاقیت درس می‌گیرم.
8. به جای «چرا این اتفاق افتاد؟»، می‌پرسم: «چه چیز جالبی از این اتفاق می‌آید؟»
9. فضای ذهنی‌ام را برای ایده‌های «ابلهانه» باز نگه می‌دارم.
10. به جای کمال‌گرایی، به «شروع کردن» اهمیت می‌دهم.
11. از تنهایی خلاقانه (Solitude) برای تفکر عمیق استفاده می‌کنم.
12. عادت دارم «چرخهٔ بازخورد سریع» ایجاد کنم.
13. به جای رقابت، به همکاری خلاقانه اعتقاد دارم.
14. از فرهنگ‌ها، رشته‌ها و صنایع مختلف الهام می‌گیرم.
15. به جای «این چیست؟»، می‌پرسم: «این چه می‌تواند باشد؟»
16. از محدودیت‌ها به عنوان سوخت خلاقیت استفاده می‌کنم.
17. به جای انتظار الهام، آن را با کار فرا می‌خوانم.
18. از «چرخش نقش» (Role Reversal) برای دید جدید استفاده می‌کنم.
19. به جای تأیید اجتماعی، به کنجکاوی درونی اعتماد می‌کنم.

20. هر روز 10 دقیقه «تفکر بدون هدف» دارم.

ب) تکنیک‌های تولید ایده (25 مورد)

21. از تکنیک «SCAMPER» (جایگزینی، ترکیب، تطبیق و…) استفاده می‌کنم.
22. «طرح ذهنی» (Mind Mapping) را برای ایده‌پردازی به کار می‌برم.
23. از «برین‌استورمینگ معکوس» (چگونه مشکل را بدتر کنیم؟) استفاده می‌کنم.
24. «شش کلاه تفکر» دِ بونو را در تصمیم‌گیری به کار می‌گیرم.
25. از «تشبیه‌های دور» (مثل: این مشکل مثل چیست؟ یک جنگل؟ یک ارکستر؟) استفاده می‌کنم.
26. «تکنیک چراغ قرمز/سبز» را امتحان می‌کنم (ایده‌ها را بدون قضاوت جمع می‌کنم).
27. از «شخصیت‌سازی مشکل» (اگر این مشکل یک نفر بود، چه اسمی داشت؟) استفاده می‌کنم.
28. «طرح‌های اولیه سریع» (Rapid Prototyping) می‌سازم.
29. از «تکنیک چرخ فورچون» (چرخیدن تصادفی بین مفاهیم) الهام می‌گیرم.
30. «نوشتن آزاد» (Free Writing) را برای شکستن بلوک‌های ذهنی انجام می‌دهم.
31. از «کارت‌های الهام‌بخش» (مثل Oblique Strategies) استفاده می‌کنم.
32. «چالش 30 ایده در 10 دقیقه» را برای خود تعریف می‌کنم.
33. از «تغییر محیط فیزیکی» برای تحریک ذهن استفاده می‌کنم.
34. «تکنیک سؤالات چرخشی» (چه کسی؟ چه چیزی؟ چرا؟ چگونه؟ چه زمانی؟ کجا؟) را به کار می‌برم.
35. از «شبیه‌سازی آینده» (Imagine it’s 2030…) استفاده می‌کنم.
36. «طرح‌های بی‌کلام» (Sketching without words) می‌کشم.
37. از «صدا، موسیقی یا حرکت» برای تحریک ایده استفاده می‌کنم.
38. «تکنیک محدودیت عمدی» (مثل: فقط با 3 کلمه فکر کن) را امتحان می‌کنم.
39. از «دفترچه ایده‌های دائمی» استفاده می‌کنم.
40. «چالش یک کلمه در روز» را دنبال می‌کنم.
41. از «فیلم‌های کوتاه خلاقیت» (مثل لیست ارائه‌شده) برای جرقه‌زدن استفاده می‌کنم.
42. «تکنیک دیالوگ بین دو شخصیت متضاد» را اجرا می‌کنم.
43. از «نقش‌آفرینی» (مثل: اگر استیو جابز بودم چه می‌کردم؟) استفاده می‌کنم.
44. «طرح‌های اولیه با مواد دورریز» می‌سازم.
45. از «بازی‌های ذهنی» (مثل: چه چیزی این دو مفهوم را به هم وصل می‌کند؟) استفاده می‌کنم.

ج) محیط و فرهنگ خلاقیت (20 مورد)

46. فضای کاری‌ام برای آزمایش ایمن است.
47. «خطای خلاق» را جشن می‌گیرم.
48. از تنوع در تیم‌ها استقبال می‌کنم.
49. وقت خلاقیت را در تقویم قرمز می‌کنم.
50. از «جلسات بدون جدول کاری» گاهی استفاده می‌کنم.
51. فضایی برای «سوالات بی‌پاسخ» ایجاد می‌کنم.
52. از «دیوار ایده‌ها» برای نمایش عمومی ایده‌ها استفاده می‌کنم.
53. به جای ایمیل، گاهی «پیام صوتی خلاقانه» می‌فرستم.
54. «زمان سکوت جمعی» را برای تفکر عمیق در نظر می‌گیرم.
55. از «چرخهٔ ایده → آزمایش → بازخورد → تکرار» پیروی می‌کنم.
56. فضایی برای «کنجکاوی غیرمرتبط» ایجاد می‌کنم.
57. از «کتابخانهٔ الهام» (کتاب، فیلم، هنر) استفاده می‌کنم.
58. «داستان‌سرایی» را به عنوان ابزار خلاقیت به کار می‌برم.
59. از «رنگ، نور و فضا» برای تأثیر بر خلق‌وخو استفاده می‌کنم.
60. «قوانین خلاقیت» تیم را با هم تعریف می‌کنیم.
61. از «رفیق خلاقیت» (Creativity Buddy) استفاده می‌کنم.
62. «چالش‌های ماهانه خلاقیت» تعریف می‌کنم.
63. از «فیلم‌های کوتاه آموزشی» (مثل لیست بالا) در جلسات استفاده می‌کنم.
64. «فضایی بدون گوشی» برای تمرکز خلاق ایجاد می‌کنم.
65. از «بازخورد سازنده، نه قضاوت‌گرانه» پیروی می‌کنم.

د) خلاقیت در عمل و اجرا (35 مورد)

66. ایده‌ها را به «طرح اولیه» تبدیل می‌کنم، نه فقط به گفتار.
67. از «تست کاربری سریع» استفاده می‌کنم.
68. «نسخهٔ بدترین ممکن» (Worst Possible Idea) را می‌سازم تا از آن یاد بگیرم.
69. از «فیلم‌های کوتاه زیر 1 دقیقه» برای نمایش ایده‌ها استفاده می‌کنم.
70. «داستان یک دقیقه‌ای» برای ارائهٔ ایده می‌سازم.
71. از «شبیه‌سازی زندگی واقعی» برای آزمایش ایده استفاده می‌کنم.
72. «چک‌لیست خلاقیت قبل از اجرا» دارم.
73. از «بازی‌های نقش‌آفرینی» برای پیش‌بینی مشکلات استفاده می‌کنم.
74. «طرح‌های چندگانه» برای یک هدف ایجاد می‌کنم.
75. از «فناوری‌های ساده» (مثل اپلیکیشن‌های موبایل) برای اجرا کمک می‌گیرم.
76. «چرخهٔ یادگیری عملی» (Act → Reflect → Adjust) را دنبال می‌کنم.
77. از «فیلم‌های کوتاه انیمیشن» (مثل Piper یا The Present) برای آموزش تیم استفاده می‌کنم.
78. «چالش 24 ساعته خلاقیت» را برای تیم تعریف می‌کنم.
79. از «ارزش‌گذاری ایده بر اساس اجرایی بودن» استفاده می‌کنم.
80. «طرح اولیه با کاغذ و چسب» می‌سازم.
81. از «صداگذاری ایده» (صدا + تصویر ساده) برای ارائه استفاده می‌کنم.
82. «چک‌لیست اخلاق خلاقیت» را در نظر می‌گیرم.
83. از «بازخورد کاربر در مرحلهٔ اولیه» استفاده می‌کنم.
84. «طرح‌های مقیاس‌پذیر» طراحی می‌کنم.
85. از «تکنیک دزدی خلاقانه» (Creative Stealing) به صورت اخلاقی استفاده می‌کنم.
86. «چرخهٔ ایده → فیلم 60 ثانیه → بازخورد» را اجرا می‌کنم.
87. از «فیلم‌های کوتاه واقعی» (مثل The Phone Call) برای بحث اخلاقی استفاده می‌کنم.
88. «طرح‌هایی با حداقل منابع» طراحی می‌کنم.
89. از «بازی‌های تیمی خلاقیت» (مثل: ساخت چتر از کاغذ!) استفاده می‌کنم.
90. «چالش استفاده از 3 ابزار ساده» را تعریف می‌کنم.
91. از «فیلم‌های کوتاه آموزشی» به عنوان نقطه شروع جلسه استفاده می‌کنم.
92. «طرح‌هایی با دو هدف همزمان» طراحی می‌کنم.
93. از «تکنیک داستان‌محوری» برای اجرای ایده استفاده می‌کنم.
94. «چک‌لیست پایان پروژه خلاق» دارم.
95. از «فیلم‌های انیمیشن کوتاه» برای آموزش کودکان/نوجوانان استفاده می‌کنم.
96. «طرح‌هایی با قابلیت تکرار» طراحی می‌کنم.
97. از «بازی‌های ذهنی گروهی» برای شکستن الگوها استفاده می‌کنم.
98. «چالش یک ایده، سه راه‌حل» را اجرا می‌کنم.
99. از «فیلم‌های کوتاه زیر 1 دقیقه» برای ارتباط سریع استفاده می‌کنم.
100. «چرخهٔ خلاقیت → اجرا → یادگیری → تکرار» را زندگی‌نامهٔ کاری‌ام می‌دانم.

بخش سوم

چک‌لیست تخصصی حل مسئله (100 مورد)

الف) شناسایی و تعریف مسئله (20 مورد)

1. قبل از حل، مسئله را با 3 دیدگاه مختلف تعریف می‌کنم.
2. از «تکنیک 5 چرا» برای یافتن ریشه استفاده می‌کنم.
3. مسئله را به صورت «سؤال چالش‌برانگیز» بازنویسی می‌کنم.
4. «صاحب مسئله» را به وضوح مشخص می‌کنم.
5. از «نقشهٔ ذهنی مسئله» استفاده می‌کنم.
6. مسئله را در قالب «داستان کاربر» بیان می‌کنم.
7. «عوامل خارجی مؤثر» بر مسئله را شناسایی می‌کنم.
8. از «داده‌های کیفی و کمی» برای تعریف مسئله استفاده می‌کنم.
9. مسئله را در «مقیاس زمانی» (کوتاه‌مدت/بلندمدت) بررسی می‌کنم.
10. «پیامدهای عدم حل مسئله» را مستند می‌کنم.
11. از «نقشهٔ ذینفعان» استفاده می‌کنم.
12. مسئله را با «فیلم کوتاه 60 ثانیه» تعریف می‌کنم.
13. «فرضیه‌های پنهان» در تعریف مسئله را زیر سؤال می‌برم.
14. از «تکنیک برعکس کردن مسئله» استفاده می‌کنم.
15. «مرزهای مسئله» (چه چیزی جزو مسئله نیست؟) را مشخص می‌کنم.
16. از «فیلم‌های کوتاه واقعی» (مثل DeKalb Elementary) برای درک عمق مسئله استفاده می‌کنم.
17. «زبان تعریف مسئله» را ساده و قابل فهم نگه می‌دارم.
18. از «نقشهٔ سیستمی مسئله» (System Map) استفاده می‌کنم.
19. «چرخهٔ بازخورد مسئله» را شناسایی می‌کنم.
20. مسئله را در «زمینهٔ فرهنگی و اجتماعی» بررسی می‌کنم.

ب) تحلیل و بررسی راه‌حل‌ها (30 مورد)

21. از «ماتریس اولویت‌بندی» (مثل Eisenhower Matrix) استفاده می‌کنم.
22. «راه‌حل‌های موقت و دائمی» را از هم جدا می‌کنم.
23. از «تحلیل SWOT» برای هر راه‌حل استفاده می‌کنم.
24. «هزینه-فایدهٔ خلاقانه» را محاسبه می‌کنم.
25. از «شبیه‌سازی ذهنی» (What if?) برای آزمایش راه‌حل استفاده می‌کنم.
26. «سناریوهای مختلف» را برای هر راه‌حل طراحی می‌کنم.
27. از «فیلم‌های کوتاه انیمیشن» (مثل Alike) برای درک پیامدهای اجتماعی استفاده می‌کنم.
28. «ریسک‌های پنهان» هر راه‌حل را شناسایی می‌کنم.
29. از «تکنیک دلفی» برای نظر جمعی استفاده می‌کنم.
30. «راه‌حل‌ها را بر اساس اصول اولیه» (First Principles) بررسی می‌کنم.
31. از «نقشهٔ تصمیم‌گیری» استفاده می‌کنم.
32. «راه‌حل‌هایی با حداقل منابع» را اولویت می‌دهم.
33. از «تکنیک مقایسه با مسائل مشابه» استفاده می‌کنم.
34. «راه‌حل‌ها را در قالب داستان» ارائه می‌دهم.
35. از «فیلم‌های کوتاه زیر 1 دقیقه» برای تست سریع راه‌حل استفاده می‌کنم.
36. «چرخهٔ بازخورد سریع» برای هر راه‌حل طراحی می‌کنم.
37. از «تحلیل اخلاقی راه‌حل» استفاده می‌کنم.
38. «راه‌حل‌ها را با چشمان کاربر» بررسی می‌کنم.
39. از «تکنیک سؤالات چرخشی» برای بررسی راه‌حل استفاده می‌کنم.
40. «راه‌حل‌های چندلایه» طراحی می‌کنم.
41. از «فیلم‌های کوتاه واقعی» (مثل The Elevator Pitch) برای ارائهٔ راه‌حل استفاده می‌کنم.
42. «راه‌حل‌ها را در شرایط بحرانی» شبیه‌سازی می‌کنم.
43. از «تحلیل زنجیرهٔ ارزش» استفاده می‌کنم.
44. «راه‌حل‌هایی با قابلیت یادگیری» طراحی می‌کنم.
45. از «تکنیک مقیاس‌گذاری» (چه اگر 10 برابر شود؟) استفاده می‌کنم.
46. «راه‌حل‌ها را با استانداردهای جهانی» مقایسه می‌کنم.
47. از «تحلیل زمان-اقدام» استفاده می‌کنم.
48. «راه‌حل‌هایی با پایداری بلندمدت» طراحی می‌کنم.
49. از «فیلم‌های کوتاه آموزشی» برای آموزش راه‌حل استفاده می‌کنم.
50. «راه‌حل‌ها را در قالب چک‌لیست اجرا» درمی‌آورم.

ج) اجرا و ارزیابی (30 مورد)

51. «طرح اجرایی گام‌به‌گام» برای راه‌حل دارم.
52. از «تکنیک PDCA» (Plan-Do-Check-Act) استفاده می‌کنم.
53. «شاخص‌های موفقیت» را قبل از اجرا تعریف می‌کنم.
54. از «فیلم‌های کوتاه انیمیشن» (مثل Lost & Found) برای آموزش اجرای همدلانه استفاده می‌کنم.
55. «تیم اجرایی» را با مهارت‌های مکمل تشکیل می‌کنم.
56. از «بازخورد لحظه‌ای» در حین اجرا استفاده می‌کنم.
57. «چرخهٔ یادگیری عملی» را مستند می‌کنم.
58. از «فیلم‌های کوتاه واقعی» (مثل The Present) برای ارزیابی تأثیر عاطفی استفاده می‌کنم.
59. «طرح جایگزین» (Plan B) برای شرایط بحرانی دارم.
60. از «تحلیل پس‌ازعمل» (After-Action Review) استفاده می‌کنم.
61. «داستان موفقیت» را پس از اجرا مستند می‌کنم.
62. از «فیلم‌های کوتاه زیر 1 دقیقه» برای گزارش نتایج استفاده می‌کنم.
63. «چرخهٔ بهبود مستمر» را فعال نگه می‌دارم.
64. از «تحلیل هزینهٔ واقعی» استفاده می‌کنم.
65. «تأثیرات غیرمنتظره» را پایش می‌کنم.
66. از «تکنیک بازخورد 360 درجه» استفاده می‌کنم.
67. «آموزش کاربران» را بخشی از اجرا می‌دانم.
68. از «فیلم‌های کوتاه آموزشی» برای آموزش پس از اجرا استفاده می‌کنم.
69. «مستندسازی فرآیند» را به صورت بصری انجام می‌دهم.
70. از «تحلیل رضایت ذینفعان» استفاده می‌کنم.
71. «طرح‌های انتقال دانش» را طراحی می‌کنم.
72. از «فیلم‌های انیمیشن کوتاه» برای آموزش کودکان به راه‌حل استفاده می‌کنم.
73. «چرخهٔ ارزیابی → یادگیری → به‌روزرسانی» را اجرا می‌کنم.
74. از «تحلیل بازگشت سرمایهٔ اجتماعی» استفاده می‌کنم.
75. «طرح‌های مقیاس‌پذیری» را پس از موفقیت طراحی می‌کنم.
76. از «فیلم‌های کوتاه واقعی» برای الهام‌بخشی به تیم استفاده می‌کنم.
77. «چک‌لیست پایان پروژه» را تکمیل می‌کنم.
78. از «تحلیل درس‌های آموخته‌شده» استفاده می‌کنم.
79. «آرشیو دانش» را برای پروژه‌های آینده ایجاد می‌کنم.
80. از «فیلم‌های کوتاه آموزشی» به عنوان بخشی از مستندسازی استفاده می‌کنم.

د) حل مسئله در بحران و شرایط پیچیده (20 مورد)

81. در بحران، «اولویت‌بندی سریع» انجام می‌دهم.
82. از «تکنیک نفس‌گیری ذهنی» برای آرامش استفاده می‌کنم.
83. «تصمیم‌گیری تحت فشار» را تمرین می‌کنم.
84. از «فیلم‌های کوتاه واقعی» (مثل DeKalb Elementary) برای یادگیری تصمیم‌گیری در بحران استفاده می‌کنم.
85. «تیم بحران» را از پیش تعریف می‌کنم.
86. از «نقشهٔ فرمان بحران» استفاده می‌کنم.
87. «راه‌حل‌های مینیمال» را در بحران اولویت می‌دهم.
88. از «فیلم‌های کوتاه انیمیشن» (مثل Piper) برای الهام‌بخشی در بحران استفاده می‌کنم.
89. «ارتباط ساده و شفاف» را در بحران حفظ می‌کنم.
90. از «تحلیل سریع ریسک» استفاده می‌کنم.
91. «راه‌حل‌های موقت» را برای کنترل وضعیت طراحی می‌کنم.
92. از «فیلم‌های کوتاه زیر 1 دقیقه» برای ارتباط سریع در بحران استفاده می‌کنم.
93. «چرخهٔ بازخورد فوری» را در بحران فعال می‌کنم.
94. از «تحلیل منابع موجود» در بحران استفاده می‌کنم.
95. «تصمیم‌گیری گروهی» را در بحران تسهیل می‌کنم.
96. از «فیلم‌های کوتاه آموزشی» برای شبیه‌سازی بحران استفاده می‌کنم.
97. «طرح خروج از بحران» را طراحی می‌کنم.
98. از «تحلیل پس از بحران» برای یادگیری استفاده می‌کنم.
99. «فرهنگ یادگیری از بحران» را در تیم تقویت می‌کنم.
100. از «فیلم‌های کوتاه» به عنوان ابزار یادگیری پس از بحران استفاده می‌کنم.

بخش چهارم

7 سایت برتر جهان برای خلاقیت

1. **IDEO U** (ideo.com/u)
دوره‌های طراحی تفکر از استودیوی جهانی IDEO. تمرکز بر روش‌های خلاق برای نوآوری در کسب‌وکار و آموزش.

2. **CreativeLive** (creativelive.com)
کلاس‌های زنده و ضبط‌شده از خلاقان جهان در حوزه‌های عکاسی، طراحی، کسب‌وکار و زندگی خلاق.

3. **TEDx Talks** (ted.com/tedx)
ایده‌های نو از سراسر جهان. هزاران سخنرانی کوتاه از افرادی که مرزهای خلاقیت را جابجا کرده‌اند.

4. **Miro** (miro.com)
تابلوی دیجیتال برای طوفان فکری، طراحی تفکر، و همکاری خلاق در تیم‌های دورکار.

5. **Behance** (behance.net)
نمایشگاه جهانی پروژه‌های خلاقانه. منبعی برای الهام‌گیری از کارهای واقعی طراحان، هنرمندان و نوآوران.

6. **Canva Design School** (canva.com/learn)
آموزش طراحی خلاق برای همه، بدون نیاز به پیشینه فنی. شامل درس‌هایی درباره داستان‌سرایی بصری و ارتباط خلاق.

7. **Oblique Strategies** (obliquestrategies.com)
کارت‌های تصادفی طراحی‌شده توسط برایان اینو و پیتر شمیت برای شکستن بن‌بست‌های خلاقانه.

—

بخش پنجم: 7 سایت برتر جهان برای حل مسئله

1. **MindTools** (mindtools.com)
مجموعه‌ای جامع از ابزارهای تصمیم‌گیری، تحلیل مسئله، و مدیریت زمان. مناسب برای مدیران و افراد حرفه‌ای.

2. **ASQ – Problem Solving** (asq.org)
منابع تحلیلی از انجمن کیفیت آمریکا. شامل روش‌هایی مانند Six Sigma، Root Cause Analysis و PDCA.

3. **Coursera – Critical Thinking** (coursera.org)
دوره‌های دانشگاهی از استنفورد، Yale و Princeton درباره تفکر انتقادی و حل مسئله سیستماتیک.

4. **Khan Academy – Logic & Problem Solving**
آموزش رایگان برای همه سنین. تمرکز بر منطق، استدلال و روش‌های حل مسئله در ریاضیات و علوم.

5. **Lucidchart** (lucidchart.com)
ابزار نقشه‌برداری فرآیند، نمودار علت و معلولی، و تحلیل سیستم. برای درک عمیق ساختار مسائل.

6. **Harvard Business Review – Problem Solving**
مقالات استراتژیک از بهترین ذهن‌های مدیریت جهان. تمرکز بر حل مسائل پیچیده در سازمان‌ها.

7. **Root Cause Analysis Toolkit** (rootcauseanalysis.com)
ابزارهای عملی برای شناسایی ریشه مسائل، شامل چک‌لیست‌ها، الگوها و راهنمای گام‌به‌گام.

—

بخش ششم: کتاب‌های کلاسیک جهانی

سه کتاب برتر جهان برای خلاقیت

1. **Creative Confidence – تام و دیوید کِلی**
بنیانگذاران استودیوی IDEO در این کتاب استدلال می‌کنند که خلاقیت یک مهارت است، نه یک استعداد ذاتی. کتاب راهکارهای عملی برای بازیابی اعتماد به خلاقیت درون ارائه می‌دهد.

2. **The Artist’s Way – جولیا کمرون**
یک برنامه 12 هفته‌ای برای بازیابی خلاقیت درون. با تمرین‌هایی مانند «نوشتن صبحگاهی» و «تفریح‌های خلاقانه»، خواننده را به سوی جریان خلاقیت هدایت می‌کند.

3. **Steal Like an Artist – آستین کلئون**
کتابی کوتاه و پرانرژی که استدلال می‌کند هیچ‌چیز کاملاً جدیدی وجود ندارد. خلاقیت، هنر بازترکیب هوشمندانه آن چیزهایی است که قبلاً دیده‌ایم.

#### سه کتاب برتر جهان برای حل مسئله

1. **Thinking, Fast and Slow – دانیل کانمن**
برنده جایزه نوبل اقتصاد توضیح می‌دهد که چگونه دو سیستم ذهن — سریع و شهودی، و کند و تحلیلی — در تصمیم‌گیری و حل مسئله نقش دارند.

2. **The 5 Elements of Effective Thinking – ادوارد بورگ و مایکل استارک**
چهار عنصر کلاسیک (آتش، آب، هوا، خاک) را به چهار اصل تفکر تبدیل می‌کند و عنصر پنجم (حرکت) را به عنوان موتور محرکه یادگیری معرفی می‌کند.

3. **Problem Solving 101 – ویلیام گاسِر**
نوشته‌شده توسط بنیانگذار Khan Academy برای نوجوانان، اما برای همه سنین الهام‌بخش است. کتاب با مثال‌های واقعی، مراحل سیستماتیک حل مسئله را آموزش می‌دهد.

—

نتیجه‌گیری

این کارگاه یک نقشه راه جامع برای کسانی است که می‌خواهند از «اجرای دستور» فراتر روند و به «سازندگان واقعیت» تبدیل شوند. هر فیلم، هر چک‌لیست، هر سایت و هر کتاب در این مجموعه، یک ابزار در جعبه‌ابزار دزد دریایی فکر است. کاربرد آن‌ها به خود شما بستگی دارد — نه به قانونی که کسی برایتان نوشته است.

**دکتر مازیار میر**
مربی دزدان دریایی فکر