وکیل دادگستری و اخلاق حرفه ای قسمت دوم

جالب اینکه ریاست دادگاه نیز موارد اعلام شده را ـ که کتبی و طی لایحه هم بوده ـ رد کرده و مخالفت خود را با این دیدگاه و این روش کار اعلام نموده است . که البته از قاضی فهیم و متقی و دانشمند جز این انتظاری نیست .  همکار و راوی ماجرا ، نام وکیلی را که چنین برخوردی داشته ، فاش نکرده است . ( و حق همکاری نیز جز این نیست ـ حتی در مورد همکاری که خود حقوق و حدود صنفی را رعایت نمی کند و چه بسا دردرون خویش احساس وابستگی به صنف را نداشته باشد ) اما ما ذکراین مختصر را لازم دانستیم تا اگر ، خدای ناکرده ، کسان دیگری هم با این ذهنیت و دیدگاه در بین ما هستند ، به خود آیند و بدانند که جامعه وکالت ، همچون دریا است و ناخالصی ها را از خود به دور می افکند .  سخن آخر این که هیچ فرد یا جامعه یا ملتی با خوار و ذلیل کردن خود و سر در گریبان فرو بردن و خضوع و خشوع بی جا کردن ، به عزت و بزرگی نرسیده است و هرگز هم نخواهد رسید.  بله ، وظیفه وکیل این است که احترام دادگاه را ـ حتی به گونه ای اغراق آمیز ـ حفظ کند اما این حالتی دو جانبه است : مضافا اینکه تکریم و بزرگ داشتن محکمه با ترذیل و تحقیر خود ( و بدتر از آن ـ حرفه وصنف خود ) ملازمه ندارد . در خانه اگر کس است یک حرف بس است . 

  * حفظ حرمت حق دفاع  پنج ـ قبول داریم که همه مردم در دادگاهها حق دفاع دارند وپذیرفته ایم که این حق عام و مطلق است . ( فراموش نکنیم که اصل۳۵ قانون اساسی، برخلاف برخی اصول دیگر ـ که در آنها عدول از موارد مندرج در اصل »به حکم قانون یا به موجب قانون  و بالاخره بر این اعتقادیم که تکلیف و وظیفه وکیل دادگستری دفاع از موکلین است بدون توجه به موضع طبقاتی ، نژاد ، مسلک ، دین ، مذهب ، سابقه ، تحصیلات و سایر مشخصات آنها .  آری ، ممکن است وکیلی با توجه به سن و سابقه و وضعیت عصبی وتوش و توان و وقت و تخصص خود برخی دعاوی را نپذیرد ، لکن این مسئله به عنوان یک اصل و قاعده قابل طرح نیست .  به این ترتیب چه توجیهی وجود دارد برای عمل همکار محترمی که وقتی موضع دفاعی موکل خود را ضعیف و مبانی استدلاتش را سست میبیند خطاب به وکیل طرف ، با تعریض و یا حتی تعرض میگوید :  آیا میدانید موکل شما کیست ؟ آیا از سوابق موکل خود اطلاع دارید ؟ چرا دعوای یک طاغوتی را پذیرفته اید ؟ چرا وکیل یک . . . شده اید ؟ ( منتسب کردن طرف دعوی به یک فرقه مذهبی یا گروه سیاسی و امثالهم ) . ؟  ارگان های انتظامی و اطلاعاتی و قضائی ایران به کار خود تسلط کامل دارند و وظایفشان را آنچنانکه باید انجام می دهند . بنابراین کسی که در ایران زندگی و کار میکند ، حتی اگر تحت تعقیب و یا بموجب قرار قانونی آزاد باشد ، از جهات دیگر مصون از تعرض است از طرفی در شان وکیل نیست که به تفتیش عقاید و افشاء سوابق مردم ـ آنهم درمقام مقدس دفاع ـ بپردازد .  فراموش نکنیم که حتی متهمین به اقدام علیه حکومت جمهوری اسلامی ایران و جاسوسان و محاربین و بغاه ـ بموجب قوانین همین جمهوری ـ حق دفاع دارند . بنابراین اگر ما با طرح اتهامات یا صفات موکل متعرض وکیل شویم بدون تردید دست به کاری زده ایم که از نظراخلاقی مذموم و ناپسند و از جهت انتظامی قابل تعقیب و مجازات است .   

* دفاع از صنف  شش ـ صاحبان مشاغل و حرف گوناگون را اتحادیه صنفی ایشان به هم می پیوندد . این پیوند صرفا نوعی وابستگی اعتباری است . زیرااین افراد ، جز در موارد استثنائی و نادر ، مثلا در زمان انتخابات صنفی یا تشییع جنازه و ختم آحاد صنف ، با یکدیگر تماس وبرخوردی ندارند . همه آنها با مشتریان و ارباب رجوع در تماس هستند ، بدون اینکه این امر مستلزم روبرو شدن ایشان با یکدیگرباشد . نتیجه این است که وابستگان گروههای صنفی ای که حرفهایشان جنبه فرهنگی و اجتماعی ندارد از اوضاع و احوال وویژگیهای اخلاقی و خصوصیات خانوادگی و رفتاری یکدیگرآگاهی اندکی دارند و لاجرم عملا این فرصت و موقعیت را که درمجامع و محافل صنفی ( یا حتی خانوادگی ) به بحث و فحص دراطراف وضعیت همکارانشان بپردازند ، کمتر بدست می آورند .  این امر حتی در مورد برخی حرف دارای جنبه های فرهنگی واجتماعی ـ نظیر قضاوت و پزشکی ـ کم و بیش صادق است . یعنی شاغلان این مشاغل ، ارتباطات اجتماعی وسیع ندارند و لاجرم شناختشان نسبت به همکاران در حد چند یا چندین نفر است ( نه بیشتر ) .  در عالم وکالت چنین نیست . وکیل دادگستری از یک سو مرجوع الیه موکل خویش است و از دیگر سو با طرف دعوی و احیانا وکیل او ( اگر وکیل داشته باشد ) و قضات محاکم و کارمندان دفتری تماس دارد .  همچنین وکیل در بسیاری موارد طرف مشاوره کسانی قرار می گیردو متعاقبا تماس و مذاکره با دیگر کسان را ـ که موضوع مشاوره به آنها مربوط میشود ـ لازم و ضروری می یابد و سپس مشخص می شود که افراد اخیر هم وکیل یا وکلائی دارند که لاجرم در ماجرا دخالت خواهند کرد و ناچار گفتگو با ایشان امری ناگزیر خواهد بود . پس اقتضای شغل وکالت این است که وکلا خواه ناخواه با یکدیگر تماس داشته باشند و در عین حال از طریق موکلین و طرفهای مشاوره ودادگاهها و دفاتر محاکم از افعال و اقوال و منش و ویژگیهای یکدیگرآگاه شوند .  از این رو است که وکلای حرفهای ـ یعنی گروهی از وکلا که عملا بهکار وکالت اشتغال دارند و البته تعدادشان به نسبت کسانی که فقط پروانه وکالت دارند و از عنوان وکیل استفاده می کنند چندان زیاد نیست .

معمولا از ویژگیهای یکدیگر اطلاعات زیادی دارند و به عبارت دیگریکدیگر را خوب می شناسند . آنچه محل بحث است نحوه و زمان ومکان طرح و افشای این اطلاعات است زیرا گفته اند که «احترام امامزاده با متولی است» . هر یک از ما به سهم خود متولی »پدیدهوکالت« و »نهاد وکالت دادگستری« هستیم . بنابراین :  اولا ـ آنجا که پای قداست و حرمت حرفه در میان است و لزوم طرد افراد ناپاک و فاسد از جامعه وکالت ایجاب می کند ، یعنی وقتی مساله نحوه عمل منفی و ناسالم وکیل در امورحرفه ای و تخصصی مطرح است ، بدیهی است که افشای خصوصیات منفی و ضعف های اخلاقی همکاران تا جایی که به امور وکالتی و حرفه ای مربوط میشود ، البته بصورت اعلام تخلف ، یا حتی اعلام جرم ـ علنی و آشکار ( و نه بهشکل »چغلی یا نامه نگاری بدون امضا به مراجع واشخاصی که ـ لااقل در اولویت اول ـ مرجع دریافت اینگونه اعلامات نیستند ) ـ پسندیده و مستحسن ، بلکه بایسته و واجب است .  ثانیا ـ وقتی که ویژگیهای منفی اخلاقی و نقاط ضعف همکاران درمسائل مربوط به زندگی خصوصی ایشان مطرح است ، پرده پوشی و رازداری و احتراز از تجسس و اجتناب ازاشاعه ناروائیها واجب است .  آیا واقعا اینکه فلان همکار به مصرف فلان ماده یا مایع علاقهمند است یا همسران متعدد دارد یا به فلان روشفکری یاگروه سیاسی علاقهمند یا وابسته است یا ثروت بسیار اندوخته یا با فلان فرد یا افراد حشر و نشر دارد و . . . به ما مربوط است ؟  تردیدی نیست که انسان عاقل از کلیه اطلاعات خود برای تنظیم روابطش با عالم خارج استفاده می کند ، لکن مطرح کردن و علنی ساختن این اطلاعات ( آنجا که جنبه منفی دارد ) از فرهیختگان و فرزانگان پذیرفته نیست . علی الخصوص وقتی که موضوع این اطلاعات افراد خودی وهمکاران باشند .  ثالثا ـ فراموش نکنیم که صنف ما ـ به این علت که بسیاری شغل وکالت را موقعیت اجتماعی ممتازی می پندارند ، که در عین حال زاینده درآمد و ثروت سهل الوصول و بی دردسر است    ( و چه پندار باطلی ، زیرا مورد اول در کشور ما اگر بالقوه مصداق داشته باشد ، بالفعل منتفی است و مورد دوم هم دراذهان عوام ـ و متاسفانه بعضی از خواص ـ مصداق دارد نه در عالم واقع ) محسود و مالا آسیب پذیر است بنابراین بازگو کردن ضعفها و کاستی های همکاران نزد اغیار باعث ایجاد ذهنیت منفی نسبت به کل آحاد صنف در اجتماع می شود که این به نفع هیچ کس نیست .  حق این است که بگوییم تعداد افراد منحرف و فاسد در میان وکلا ، با توجه به شمار ایشان ، بطور نسبی از منحرفین سایر صنوف و گروه ها ( حتی صنوفی که تقوی و سلامت نفس اقتضای ذات و شرط لازم برای انتساب به آنها است ) بسیار کمتر است .  از این رو برما است که نه تنها با منتقدین و عیب جویان ـ اغلب بی انصاف ـ همکاران مان هم آوا نشویم ، بلکه در برابر این خرده گیران به دفاع  و حتی حمله متقابل بپردازیم و به اغیار مجال یاوه گوئی ندهیم .  وکلا خانوادهای هستند که ـ اگر هم اختلافی با هم دارند ـ به خودشان مربوط است و باید در داخل خانواده حل شود . دیگران را باایشان کاری و به این حریم راهی نباید باشد .