چکلیست ۱۰۰ مرحلهای مدیریت بحران
management ) از اصطلاحات حوزه مدیریت است که به مجموعهای از فعالیتها، چارهجوییها و دستورالعملهایی گفته میشود که مدیریت یک سازمان در چالش با بحران انجام میدهد و هدف آن کاهش روند، کنترل و رفع بحران است در ادامه من یک چکلیست یکصد مرحله ای آماده کرده ام که ارائه می شود.
فاز نخست
آمادگی و پیشگیری
1. تشکیل تیم مدیریت بحران
2. تعیین مسئولیتها و سطوح اختیارات
3. شناسایی و ارزیابی ریسکهای بالقوه
4. تهیه بانک اطلاعاتی تماسهای اضطراری
5. تدوین برنامه مدیریت بحران جامع
6. تعیین مرکز فرماندهی بحران
7. ایجاد سیستم ارتباطی جایگزین
8. آموزش تیمهای واکنش اضطراری
9. برگزاری دورههای آموزشی برای کارکنان
10. اجرای مانورهای شبیهسازی بحران
11. تهیه تجهیزات اضطراری و کمکهای اولیه
12. ایجاد سیستم هشدار سریع
13. مستندسازی فرآیندهای حیاتی
14. تعیین مسیرهای تخلیه و پناهگاهها
15. تهیه نسخ پشتیبان از دادههای حیاتی
16. قرارداد با تأمینکنندگان جایگزین
17. بیمهگذاری مناسب
18. ارزیابی مستمر تهدیدات جدید
19. ایجاد همکاری با نهادهای ذیربط
20. تدوین دستورالعبارات (SOP) برای سناریوهای مختلف
21. ایجاد سیستم پایش و نظارت مستمر
22. شناسایی نقاط آسیبپذیر
23. طراحی سیستمهای پشتیبان برای زیرساختهای حیاتی
24. ایجاد صندوق ذخیره مالی برای مواقع بحران
25. بهروزرسانی منظم برنامهها
فاز دوم
شناسایی و ارزیابی اولیه
1. فعالسازی سیستم هشدار
2. جمعآوری اطلاعات اولیه از منابع مختلف
3. تأیید صحت اطلاعات دریافتی
4. ارزیابی اولیه وسعت و شدت بحران
5. شناسایی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم
6. تخمین تلفات جانی و خسارات مالی
7. تشخیص گروههای آسیبپذیر
8. ارزیابی نیازهای فوری
9. تعیین اولویتهای پاسخگویی
10. فعالسازی تیم ارزیابی سریع
11. مستندسازی لحظهبهلحظه وقایع
12. برقراری ارتباط با اولیای امور
13. تحلیل روند توسعه بحران
14. پیشبینی احتمالات آتی
15. تعیین سطح اضطراریت بحران
فاز سوم
پاسخ و کنترل
1. فعالسازی مرکز فرماندهی بحران
2. بسیج تیمهای واکنش
3. برقراری ارتباط با ذینفعان کلیدی
4. اعلام وضعیت بحران به مقامات
5. اجرای طرحهای تخلیه در صورت نیاز
6. تأمین امنیت منطقه بحران
7. ارائه کمکهای اولیه به مصدومان
8. انتقال مجروحان به مراکز درمانی
9. برقراری سیستم ارتباطی اضطراری
10. کنترل و مهار منبع بحران
11. اطلاعرسانی عمومی دقیق و شفاف
12. مدیریت منابع ورودی (انسانی، مالی، تجهیزات)
13. هماهنگی با سازمانهای امدادی
14. ایجاد خطوط توزیع کمکهای اضطراری
15. تأمین سرپناه موقت برای آسیبدیدگان
16. ارائه خدمات حمایت روانی
17. مدیریت اخبار و رسانهها
18. مستندسازی کلیه اقدامات و تصمیمات
19. نظارت بر اجرای دستورات
20. ارزیابی مستمر اثربخشی اقدامات
21. تعدیل استراتژی بر اساس شرایط متغیر
22. ایجاد سیستم ثبت و ردیابی آسیبدیدگان
23. کنترل ترافیک و دسترسیها
24. تأمین نیازهای اساسی (آب، غذا، پوشاک)
25. پیشگیری از غارت و بینظمی
26. هماهنگی بینالمللی در صورت نیاز
27. مدیریت داوطلبان
28. ایجاد سیستم شکایات و پیشنهادات
29. حفظ اخلاق حرفهای و حقوق انسانی
30. جلوگیری از تشدید بحران
فاز چهارم
بازیابی اولیه
1. ارزیابی خسارات دقیق
2. بازگرداندن خدمات اولیه
3. شروع پاکسازی و تعمیرات اولیه
4. بازگشت تدریجی به فعالیتهای عادی
5. تأمین مسکن موقت برای بیخانمانها
6. راهاندازی سیستمهای پشتیبان
7. ارائه خدمات بهداشتی و درمانی پایه
8. بازگشایی مراکز آموزشی
9. احیای سیستمهای ارتباطی
10. بازسازی اعتماد عمومی
11. برگزاری جلسات توجیهی برای کارکنان
12. ارائه گزارش اولیه به ذینفعان
13. جبران خسارات اولیه
14. شروع فرآیندهای ادعای بیمه
15. بررسی اولیه عملکرد تیم بحران
فاز پنجم
بازسازی و بهبود
1. تدوین برنامه بازسازی جامع
2. جذب منابع مالی مورد نیاز
3. شروع بازسازی زیرساختها
4. بازگرداندن کامل خدمات
5. ارزیابی نقاط قوت و ضعف عملکرد
6. تجدید نظر در برنامههای مدیریت بحران
7. بهروزرسانی آموزشها بر اساس آموختهها
8. برگزاری مراسم یادبود (در صورت وجود تلفات)
9. ارائه گزارش نایج بحران
10. تقدیر از عوامل مؤثر
11. ایجاد یادمان یا موزه بحران (در صورت لزوم)
12. پیگیری وضعیت روانی آسیبدیدگان
13. بازنگری در سیاستها و مقررات
14. اشتراکگذاری تجربیات با دیگران
15. ادغام آموختهها در فرهنگ سازمانی
نکات مهم:
· این چکلیست یک راهنمای کلی است و باید با توجه به نوع بحران (طبیعی، انسانی، فنی، مالی، etc.) و شرایط خاص تنظیم شود
· برخی مراحل میتوانند همزمان انجام شوند
· انعطافپذیری در اجرا ضروری است
· بازنگری دورهای چکلیست بر اساس تجربیات جدید الزامی است
دکترمازیارمیر محقق وپژوهشگر
