درس‌هایی از نامزدهای بازنده در انتخابات ایران
مشاور انتخابات
دکترمازیارمیر
ایران تهران فروردین 1404
به روز رسانی آبان 1404
به عنوان یک مشاور انتخابات پیوسته به دلایل موفقیت شکست خوردگان انتخابات و دلایل موفقیت پیروزانتخابات نگاه ویژه ایی دارم…
تاریخ انتخابات‌های اخیر ایران، از 88تا 1404، نقشه‌ای روشن از عوامل شکست در اختیارمان می‌گذارد. بررسی این دوره‌ها نشان می‌دهد شکست
معمولاً حاصل ترکیبی ثابت از چند عامل کلیدی است: رد صلاحیت‌های گسترده توسط نهادهای نظارتی، فاصله عمیق بین وعده‌ها و عملکرد، مدیریت
ضعیف کمپین با تمرکز بر قشر خاص و غفلت از پایگاه‌های سنتی، کاهش مشارکت عمومی، بروز رسوایی‌ها و ناتوانی در بسیج رأی خاموش و قشر
میانه.
ده درس کاربردی از میدان رقابت ایران
اول
پیش‌بینی رد صلاحیت:
ردصلاحیت‌های مکرر (نمونه: علی لاریجانی در ۱۴۰۰ و ۱۴۰۳) نشان می‌دهد که تطبیق با چارچوب‌های تعیین‌شده از سوی نهادهای حاکمیتی، قدم اول است.
دوم
وعده‌های زمینی بده:
وعده‌های غیرقابل تحقق، سمّ مهلک است. شکست حسن روحانی در ۱۴۰۰ با شعار اقتصاد، در حالی که تورم به ۵۰٪ رسید و مشارکت به ۴۸٪ ریزش کرد، گواه این مدعاست.
سوم
پایگاه سنتی را فراموش نکن:** تمرکز افراطی بر جوانان و اقلیت‌ها (الگوی شکست کمپین هریس در آمریکا که در ایران نیز مورد تحلیل قرار گرفت) در حالی که رقبا روستاها و پایگاه سنتی را فتح می‌کنند، راهبرد شکستی است که اصولگرایان در ترکیه ۲۰۲۳ نیز از آن بهره بردند.
چهارم
کمپین را دوکانی کنید:** ترکیب هوشمندانه ابزار دیجیتال (پیامک، اینستاگرام) با روش‌های سنتی، فرمول موفقیتی بود که قالیباف و جلیلی در ۱۴۰۳ به کار گرفتند و در مقابل، پیروزی پزشکیان با ۵۴٪ آرا نیز بر همین پایه استوار بود.
پنجم
حاشیه‌ها را مهار کنید:** رسوایی و حاشیه (نمونه: عملکرد برخی نامزدها در ۱۴۰۳) می‌تواند به سرعت به سقوط تا مرز ۱۰٪ آراء بینجامد.
ششم
رأی خاکستری را بیدار کنید:** آرای باطله ۴۲٪ی در ۱۴۰۰ و مشارکت ۴۰٪ی در ۱۴۰۳ نشان داد که بی‌تفاوتی این قشر، میدان را برای رقبای سازمان‌یافته خالی می‌کند.
هفتم
اولویت اول، نان است:** تجربه کارتر در آمریکا و روحانی در ایران ثابت کرده که رکود اقتصادی، مستقیم‌ترین مسیر به سوی شکست است.
هشتم
رسانه ملی را جدی بگیرید:** با توجه به جهت‌گیری ۹۰٪ی صداوسیما به نفع جریان خاص، رقبا ناچارند شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام و اینستاگرام را به میدان اصلی تبدیل کنند.
نهم
ائتلاف، هنر است:** انصراف هوشمندانه قالیباف در ۹۶ به نفع رئیسی که منجر به کسب ۶۳٪ آرا شد، نمونه کلاسیک یک ائتلاف موفق است.
دهم
شکست را موزه کنید:** تحلیل شکست‌های سنگین (مانند نتایج ۱٪ی در ۱۳۹۶) باید به عنوان نقشه راه برای دور بعدی مورد استفاده قرار گیرد.
| نامزد | دوره | عامل محوری شکست | درس کلیدی |
| :— | :— | :— | :— |
| حسن روحانی | ۱۴۰۰ | شکاف وعده و عمل در اقتصاد | واقع‌گرا باشید |
| علی لاریجانی | ۱۴۰۰/۱۴۰۳ | رد صلاحیت توسط شورای نگهبان | در چارچوب بازی کنید |
| سعید جلیلی / محمدباقر قالیباف | ۱۴۰۳ | ناتوانی در جذب قشر میانه | رأی خاکستری تعیین‌کننده است |
| الهام از کمپین هریس | ۲۰۲۴ | غفلت از پایگاه سنتی | همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید |
راهنمای عملی و نظری گام هاییبرای مدیریت یک کمپین انتخابات
این چارچوب، تلفیقی از مدل‌های جهانی (مانند کمپین اوباما ۲۰۰۸ و مکْرون ۲۰۱۷) و عوامل موفقیت پزشکیان تا رئیسی و روحانی و احمدی نژاد و خاتمی
و….. با واقعیت‌های منحصربه‌فرد فضای سیاسی ایران (قوانین شورای نگهبان، نقش پیامک و اینستاگرام، نرخ مشارکت ۴۰ تا ۵۰ درصدی) است
فاز نخست
نقشه‌کشی (۱۸-۱۲ ماه پیش از انتخابات)
1. تحلیل سوات (قوت، ضعف، فرصت، تهدید).
2. ارزیابی اولیه صلاحیت‌ها بر اساس معیارهای شورای نگهبان.
3. تشکیل تیم هسته (مدیر، حقوقی، متخصص دیجیتال).
4. برآورد بودجه اولیه (تخصیص: ۵۰٪ دیجیتال، ۳۰٪ میدانی، ۲۰٪ رسانه).
5. اجرای نخستین نظرسنجی میدانی برای سنجش رأی خاکستری و پیش‌بینی مشارکت.
فاز دوم
پایه‌گذاری (۱۲-۶ ماه پیش از انتخابات)
6. ثبت‌نام نهایی و راه‌اندازی کانال‌های رسمی (سایت، اینستاگرام).
7. انتخاب شعار و پیام محوری (مثال: “ایران قوی”، حداکثر ۸ کلمه).
8. تعیین ۵ اولویت اصلی کمپین (مثلاً اقتصاد، اختیاری‌بودن حجاب، مبارزه با فساد).
9. توسعه تیم به ۲۰۰ داوطلب و راه‌اندازی ۱۰ ستاد استانی.
10. راه‌اندازی کمپین دیجیتال (کانال‌های تلگرام، اینستاگرام، برنامه پیامک).
11. آغاز مذاکرات برای ائتلاف (الگو: انصراف شرطی بین جناح‌ها).
12. تخصیص بودجه نهایی (هدف ایده‌آل: ۱۰ برابر کردن بودجه رقیب اصلی).
13. ساخت پایگاه داده موبایل رأی‌دهندگان (استفاده از داده‌های BTS).
14. آغاز آموزش داوطلبان برای برنامه “Get Out The Vote” یا GOTV.
15. راه‌اندازی سیستم پایش رسانه‌ای.
فاز سوم
یورش نهایی (۳ ماه مانده به انتخابات)
16. آماده‌سازی برای مناظره‌های تلویزیونی (طبق سهمیه‌بندی معمول صداوسیما).
17. برگزاری گردهمایی در ۵۰ شهر کلیدی.
18. اجرای برنامه ارسال پیامک انبوه (هدف: روزانه ۱ میلیون پیام).
19. جذب و فعال‌سازی اینفلوئنسرهای دارای بیش از ۱۰۰ هزار دنبال‌کننده.
20. خرید رپورتاژ آگهی در ۱۰ سایت خبری پربازدید.
21. نصب بنر و پوستر در مکان‌های مجاز (پرهیز از تابلوهای دولتی).
22. تولید و انتشار ویدیوهای ویرالی با مضامین داغ (حجاب، معیشت).
23. نظرسنجی هفتگی برای رصد تغییرات.
24. پاسخ‌دهی به حملات برنامه‌ریزی‌شده رقبا.
25. برنامه‌ریزی ویژه برای بسیج زنان و جوانان (۴۰٪ electorate).
26. تمرکز بر روستاها (نرخ مشارکت بالا حدود ۶۰٪).
27. اجرای ضدکمپین برای برجسته‌کردن نقاط ضعف رقیب.
28. انجام لابی و رایزنی با نهادهای بالادستی و نفوذی.
29. فعال‌سازی ظرفیت دیاسپورا برای تأثیرگذاری بر آرای خارج.
30. تشکیل تیم مدیریت بحران برای مهار سریع رسوایی‌ها.
31. اجرای GOTV دیجیتال.
32. اجرای برنامه ۷۲ ساعت پایانی برای حداکثرسازی مشارکت.
33. اعزام ناظران به پایگاه‌های رأی.
34. برنامه‌ریزی برای شب انتخابات.
35. آماده‌سازی سناریوهای اعتراض قانونی.
فاز چهارم
روز موعود و GOTV (هفته پایانی)
36. اجرای عملیات درب‌به‌درب و تماس تلفنی (هدف: ۱ میلیون تماس).
37. سازماندهی سامانه انتقال رای‌دهندگان به پایگاه‌ها.
38. ارسال پیامک یادآور نهایی.
39. استقرار ۱۰۰۰ ناظر در صندوق‌های رأی حساس.
40. اجرای پروتکل‌های ضدتقلب.
41. هدفگذاری برای رساندن مشارکت به ۵۵٪.
42. برگزاری مرکز فرماندهی برای رصد نتایج.
43. آماده‌سازی بیانیه پیروزی.
44. انتشار بیانیه مطابق با نتایج.
45. برنامه‌ریزی برای مراسم جشن یا اعتراض مسالمت‌آمیز.
فاز پنجم
پساکمپین (۱ ماه پس از انتخابات)
46. تشکر رسمی و عمومی از حامیان.
47. انتشار تحلیل داخلی از عوامل شکست یا پیروزی.
48. انتشار گزارش شفاف مالی.
49. حفظ و تقویت شبکه حامیان.
50. آغاز برنامه‌ریزی برای دور بعدی.
51. مستندسازی تجربیات در قالب کتاب یا فیلم.
52. شروع لابی برای تصاحب پست‌های کلیدی در مجلس.
53. حفظ ارتباط با دیاسپورا.
54. تقویت برند شخصی.
55. ترسیم چشم‌انداز ۴ ساله برای دور بعد.
نکته طلایی و بسیار مهم :
مشاور انتخاباتی باید هر هفته، سه شاخص کلیدی را مرور کند:
نتایج نظرسنجی، وضعیت بودجه و نرخ مشارکت پیش‌بینی‌شده. در فضای ایران، ابزارهایی مانند پنل‌های پیامک (فراز/SMS.ir)، داده‌های BTS و لایوهای
اینستاگرام حیاتی هستند. یک بودجه نمونه می‌تواند حول ۵ میلیارد تومان (با تخصیص ۵۰٪ به دیجیتال) باشد. موفقیت پزشکیان در ۱۴۰۳ با ترکیب کمپین
دیجیتال مؤثر و ائتلاف هوشمندانه و کسب ۵۴٪ آرا، مصداق عینی این راهبرد است.
