کارگاه حرفه‌ای مهارت‌های تسهیل‌گری دکترمیر

خرداد ۱۳۹۸

عنوان کارگاه پیشنهادی برای مدیران ارشد وزارت نفت و شرکت‌های تابعه

هنر و علم تسهیل‌گری حرفه‌ای طراحی و هدایت گفت‌وگوهای تحول‌آفرین مدت زمان:۴ روز فشرده (۲۸ ساعت آموزش عملی و کارگاهی) ظرفیت:حداکثر ۱۶نفر برای تضمین کیفیت و تمرین عملی

فصل نخست

فلسفه و بنیان‌های تسهیل‌گری حرفه‌ای (The Foundation)

مقدمه

تسهیل‌گری تنها یک مجموعه تکنیک نیست،یک حرفه و یک فلسفه تعامل است. این فصل سنگ بنای تمامی آموخته‌های بعدی است. درک عمیق از چیستی، چرایی و چگونگی نقش تسهیل‌گر، موفقیت را در اجرای تکنیک‌ها تضمین می‌کند. بدون این بنیان، تسهیل‌گر به یک مدیر جلسه یا یک میزبان صرف تبدیل می‌شود.

شرح مبسوط:

· تعریف تسهیل‌گری: در این بخش به صورت عمیق به این پرداخته می‌شود که تسهیل‌گری “فرآیند کمک به یک گروه برای درک اهداف مشترک خود و حمایت از آنان برای دستیابی به نتایج مشترک، بدون جانبداری یا تصمیم‌گیری به جای گروه” است. تأکید بر عبارت “بدون جانبداری” و “کمک به گروه” کلیدی است.
· تفاوت با سایر نقش‌ها: یک تسهیل‌گر چه تفاوتی با یک مدیر، مربی (Coach)، مدرس (Trainer) یا مشاور (Consultant) دارد؟
· مدیر: تصمیم می‌گیرد و جهت می‌دهد.
· مربی: بر توسعه فردی تمرکز دارد.
· مدرس: محتوای از پیش تعیین شده را انتقال می‌دهد.
· مشاور: راهکار expert ارائه می‌دهد.
· تسهیل‌گر: فرآیند را مدیریت می‌کند تا گروه به محتوا و راهکار دست یابد.
· شایستگی‌های کلیدی IAF: معرفی شش شایستگی اصلی تسهیل‌گران حرفه‌ای از نگاه انجمن بین‌المللی تسهیل‌گران (IAF):
1. ایجاد مشارکت collaborative
2. هدایت فرآیند با نتیجه‌مندی
3. نشان دادن رفتار حرفه‌ای مثبت
4. هدایت گروه به سمت توافق و نتایج مشترک
5. تمرین احترام و آگاهی از تنوع
6. مدیریت محیط مجازی و حضوری
· مدل ذهنی تسهیل‌گر: توسعه نگرشی مبتنی بر کنجکاوی، فروتنی، اعتماد به گروه و باور به این که پاسخ‌ها در درون خود گروه نهفته است.

نتیجه‌گیری فصل:

یک تسهیل‌گر حرفه‌ای،یک معمار فرآیند است، نه یک قهرمان محتوا. درک این تمایز بنیادین، اولین و مهم‌ترین گام در این سفر است. شرکت‌کنندگان این فصل را با درکی روشن از نقش منحصر به فرد خود و اخلاق‌حرفه‌ای حاکم بر آن به پایان می‌رسانند.

—

فصل ۲: طراحی فرآیند (Process Design)

مقدمه: یک جلسه اثربخش،نتیجه یک طراحی عالی است. طراحی فرآیند قلب تپنده تسهیل‌گری است. اینجاست که تسهیل‌گر مانند یک کارگردان، پیش از آغاز نمایش، تمام صحنه‌ها را طراحی می‌کند. یک طراحی ضعیف را حتی با بهترین تکنیک‌های تسهیل‌گری نمی‌توان جبران کرد.

شرح مبسوط:

· تحلیل ذی‌نفعان و اهداف: پیش از هر چیز، باید روشن شود که چرا این جلسه تشکیل می‌شود. چه کسانی حاضر خواهند بود؟ خروجی مطلوب دقیقاً چیست؟ (مثلاً: یک لیست از ایده‌ها، یک تصمیم مشخص، یک طرح اقدام).
· ایجاد نقشه راه (Agenda) هوشمندانه: یک agenda صرفاً لیستی از عناوین نیست. یک داستان بصری است که گروه را از نقطه «الف» به نقطه «ب» می‌رساند. هر آیتم باید هدف، خروجی و زمان مشخصی داشته باشد.
· انتخاب تکنیک‌ها: برای هر هدف، یک یا چند تکنیک انتخاب می‌شود. آیا نیاز به تولید ایده داریم (طوفان فکری)، اولویت‌بندی (Dotmocracy) یا تصمیم‌گیری (Fist to Five)؟ هر تکنیک باید با فرهنگ سازمانی و سطح بلوغ گروه متناسب باشد.
· منطق طراحی (Design Principles): چرا این تکنیک پس از آن تکنیک می‌آید؟ یک اصل کلیدی “پردازش تدریجی” اطلاعات است: ابتدا داده‌ها را جمع می‌کنیم (ایده‌پردازی)، سپس آنها را سازماندهی می‌کنیم (دسته‌بندی)، بعد تحلیل می‌کنیم (اولویت‌بندی) و در نهایت بر روی آنها عمل می‌کنیم (تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی اقدام). شکستن این ترتیب، گروه را سردرگم می‌کند.

نتیجه‌گیری فصل: طراحی،پیش‌بینی آینده است. یک تسهیل‌گر با طراحی قوی، مسیر موفقیت گروه را از قبل هموار کرده و می‌تواند با آرامش بیشتری بر dynamics گروه و محتوای emerging متمرکز شود. شرکت‌کنندگان در این فصل می‌آموزند که چگونه از یک درخواست مبهم برای برگزاری یک جلسه، به یک برنامه عملیاتی دقیق و هوشمندانه برسند.

—

فصل ۳: ایجاد فضای امن و اعتماد (Creating a Container of Trust)

مقدمه: افراد تنها در فضایی که احساس امنیت روانی کنند،ایده‌های نو، نظرات متفاوت و نگرانی‌های واقعی خود را به اشتراک می‌گذارند. وظیفه تسهیل‌گر ایجاد این “ظرف امن” (Container) برای گروه است. این فضا به صورت جادویی ایجاد نمی‌شود؛ بلکه عمداً و با تکنیک‌های خاص طراحی و اجرا می‌گردد.

شرح مبسوط:

· شروع قدرتمند (Powerful Opening): اولین پنج دقیقه جلسه حیاتی است. این بخش باید زمینه (Context) را مشخص کند، حس فوریت یا اهمیت را ایجاد کند و افراد را به صورت فکری و عاطفی درگیر نماید. استفاده از یک سؤال قوی، یک آمار تکان‌دهنده یا یک داستان کوتاه می‌تواند مؤثر باشد.
· تدوین قواعد بازی (Group Agreements): این قواعد، قانون اساسی جلسه هستند که با مشارکت خود گروه制定 می‌شوند. مثال‌ها: “یک صحبت‌کننده در هر زمان”، “احترام به تمام نظرات”، “ساعت‌های هوشمند روی حالت سایلنت”، “تمرکز بر علاقه‌ها نه مواضع”. نوشتن این قواعد روی flip chart و اشاره مجدد به آنها در صورت لزوم، ضروری است.
· مدیریت دینامیک قدرت: چگونه با فردی که تمام صحنه را در اختیار می‌گیرد (Dominator) یا فردی که سکوت می‌کند (Withdrawer) برخورد کنیم؟ تکنیک‌هایی مانند “گفت‌وگوی ساختاریافته” (نوبت‌گیری برای صحبت)، “فعالیت‌های نوشتاری قبل از بحث” (تا همه فرصت فکر کردن داشته باشند) و صحبت خصوصی در هنگام استراحت می‌تواند مفید باشد.
· تمرین بی‌طرفی: زبان بدن، لحن صدا و کلمات تسهیل‌گر باید عاری از قضاوت باشد. استفاده از عبارات خنثی مانند “گروه چه نظری دارد؟” به جای “فکر عالی‌ای است!” حیاتی است.

نتیجه‌گیری فصل: فضای امن،پیش�شرط هرگونه گفت‌وگوی سازنده و خلاقانه است. تسهیل‌گر با ایجاد این فضا، بستری فراهم می‌کند که در آن تضادها به جای تخریب، به موتور محرکه innovation تبدیل شوند. شرکت‌کنندگان می‌آموزند که چگونه به صورت عمدی و سیستماتیک، اعتماد و احترام متقابل را در گروه بسازند.

—

فصل ۴: تسلط بر تکنیک‌های تسهیل‌گری (Core Facilitation Techniques)

مقدمه: تکنیک‌ها،ابزارهای کار تسهیل‌گر هستند. یک تسهیل‌گر حرفه‌ای، همانند یک پزشک حاذق، باید بداند برای هر “بیماری” (نیاز گروه) چه “دارویی” (تکنیکی) را تجویز کند. این فصل به معرفی و تمرین عملی مهم‌ترین و پرکاربردترین این ابزارها می‌پردازد.

شرح مبسوط:

· تکنیک‌های کلاسیک:
· طوفان فکری (Brainstorming): با قواعد واقعی آن (ممنوعیت قضاوت، تأکید بر کمیت، ترکیب و بهبود ایده‌ها).
· گروه‌های کانونی (Focus Groups): برای کاوش عمیق نظرات و احساسات.
· متد دلفی (Delphi Method): برای رسیدن به اجماع تدریجی و ناشناس.
· متدولوژی‌های مشارکتی پیشرفته:
· World Café: ایجاد فضایی صمیمی برای گفت‌وگوهای گردشی حول سؤالات کلیدی. ایده‌ال برای شبکه‌سازی و کاوش موضوعات پیچیده.
· Open Space Technology: یک روش خود-سازمانده برای گردهمایی‌های بزرگ که در آن agenda توسط خود شرکت‌کنندگان و در لحظه ایجاد می‌شود. برای زمانی که موضوع بسیار پیچیده و ذی‌نفعان بسیار زیاد هستند.
· Fishbowl: ایجاد یک حلقه بحث داخلی و یک حلقه گوش‌دهی خارجی. عالی برای به اشتراک‌گذاری تجارب مختلف بدون interruption.
· تکنیک‌های تصمیم‌گیری:
· Dotmocracy: دادن برچسب‌های رنگی یا نقطه به افراد برای رای‌دهی بصری و اولویت‌بندی.
· Fist to Five: یک روش سریع برای سنجش میزان توافق و commitment (مشت: کاملاً مخالفم، پنج انگشت: کاملاً موافقم).
· تصمیم‌گیری بر اساس اجماع (Consensus): نه به معنای unanimity (اتفاق نظر کامل)، بلکه به معنای “می‌توانم با این تصمیم زندگی کنم و از آن حمایت خواهم کرد”.

نتیجه‌گیری فصل: یک جعبه ابزار غنی از تکنیک‌ها به تسهیل‌گر انعطاف‌پذیری و توانایی پاسخگویی به هر نیاز گروهی را می‌دهد.شرکت‌کنندگان نه تنها این تکنیک‌ها را می‌شناسند، بلکه می‌دانند هرکدام را در کجا، چگونه و به چه دلیلی به کار بگیرند.

—

فصل ۵: مهارت‌های ارتباطی و گوش‌دادن فعال (Advanced Communication)

مقدمه: ارتباط،خون در رگ‌های فرآیند تسهیل‌گری است. تسهیل‌گری که نتواند به عمق حرف‌های گروه گوش دهد و سؤالاتی قدرتمند بپرسد، مانند یک رهبر ارکستری است که نت‌ها را نمی‌شناسد. این فصل بر روی توسعه مهارت‌های نرم و ظریف ارتباطی تمرکز دارد.

شرح مبسوط:

· سطوح گوش‌دادن (طبق مدل Otto Scharmer – Theory U):
1. دانلود کردن (Downloading): گوش دادن برای تأیید پیش‌فرض‌های خود.
2. گوش دادن واقعی (Factual Listening): گوش دادن به داده‌های جدید.
3. گوش دادن empathیک (Empathic Listening): گوش دادن از دیدگاه گوینده.
4. گوش دادن generative: گوش دادن به آینده در حال ظهور و امکانات جدید.
· هنر پرسشگری قدرتمند: سؤالات باز که با “چگونه”، “چه چیزی” و “به چه شکل” شروع می‌شوند و نه سؤالات بسته که پاسخ “بله/خیر” می‌طلبند. مثلاً به جای “آیا با این طرح موافقید؟” بپرسیم: “اجرای این طرح چه پیامدهایی ممکن است داشته باشد؟”
· بازخورد مؤثر (Feedback): استفاده از مدل Situation-Behavior-Impact (SBI): “وقتی در موقعیت X بودی، رفتار Y را انجام دادی و این تأثیر Z را روی گروه گذاشت.” این مدل، بازخورد را از قضاوت شخصی به مشاهده عینی تغییر می‌دهد.
· زبان بدن و حضور (Presence): چگونه با ایستادن، حرکت کردن، تماس چشمی و لحن صدا، اعتماد و انرژی را منتقل کنیم. مدیریت state internal تسهیل‌گر برای مدیریت state external گروه.

نتیجه‌گیری فصل: مهارت‌های ارتباطی پیشرفته،تسهیل‌گر را قادر می‌سازد تا نه تنها آنچه گفته می‌شود، بلکه آنچه گفته نمی‌شود را نیز “بشنود” و عمق گفت‌وگو را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. این فصل بر هنرِ بودنِ یک تسهیل‌گر متمرکز است، نه فقط انجام دادنِ کارها.

—

فصل ۶: مدیریت تعارض و تضاد در گروه (Navigating Conflict)

مقدمه: تضاد،یک امر طبیعی و حتی ضروری در هر گروه پویا است. مشکل، خود تضاد نیست، بلکه مدیریت نادرست آن است. یک تسهیل‌گر حرفه‌ای نه از تضاد فرار می‌کند، بلکه آن را به عنوان سوختی برای خلاقیت و تصمیم‌گیری بهتر هدایت می‌کند.

شرح مبسوط:

· انواع تضاد: تضاد بر سر اهداف، روش‌ها، حقایق یا ارزش‌ها. درک ریشه تضاد برای مداخله صحیح ضروری است.
· مدل TKI (Thomas-Kilmann Conflict Mode Instrument): معرفی پنج سبک مواجهه با تضاد: رقابتی، سازش، همکاری، اجتناب و تطبیق. تسهیل‌گر باید بداند چه زمانی گروه را به سمت “همکاری” سوق دهد.
· تکنیک‌های مداخله:
· بازگشت به قواعد بازی: “ما قبلاً توافق کردیم که به نظرات هم احترام بگذاریم.”
· تمرکز بر علایق، نه مواضع: پرسیدن “چرا؟” پشت یک موضع خاص. (“چرا شما با این ایده مخالفید؟” به جای بحث بر سر خود ایده).
· سؤالات شفاف‌ساز: “به نظر می‌رسد دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. آیا می‌توانیم ابتدا نقاط اشتراک را شناسایی کنیم؟”
· ایجاد فضای استراحت: زمانی که هیجانات بالا می‌گیرد، یک وقفه کوتاه می‌تواند معجزه کند.
· میانجی‌گری (Mediation) پایه: چگونه بین دو یا چند عضو conflicting واسطه شویم بدون اینکه طرف‌گیری کنیم.

نتیجه‌گیری فصل: یک تسهیل‌گر موفق،تضاد را به عنوان یک سیگنال مفید می‌بیند که نشان می‌دهد گروه درگیر مسئله‌ای مهم است. توانایی تبدیل تضادهای مخرب به گفت‌وگوهای سازنده، یکی از ارزشمندترین مهارت‌های یک تسهیل‌گر سطح جهانی است.

—

فصل ۷: تفکر تصویری و مستندسازی گرافیک (Graphic Facilitation Basics)

مقدمه: انسان موجودی بصری است.ثبت تصویری گفت‌وگوها نه تنها به درک بهتر کمک می‌کند، بلکه مشارکت را افزایش داده و حس پیشرفت و دستاورد را در گروه ایجاد می‌نماید. شما برای این کار نیاز به داشتن talent در نقاشی ندارید، فقط به چند اصل ساده نیاز دارید.

شرح مبسوط:

· فواید بصری‌سازی: درک مشترک، حفظ تمرکز، کاهش سوءتفاهم، ایجاد یک حافظه جمعی.
· اصول اولیه:
· قالب‌بندی: استفاده از قالب‌های ساده مانند جدول، نمودار Venn، خط زمانی، نقشه ذهنی.
· آیکون‌ها: یادگیری کشیدن چند ده آیکون ساده برای مفاهیم رایج (ایده، سؤال، تصمیم، خطر، پول، افراد و…).
· تایپوگرافی: نوشتن با حروف بزرگ و خوانا، استفاده از سایز و وزن قلم برای突出重点.
· رنگ‌ها: استفاده استراتژیک از رنگ برای دسته‌بندی اطلاعات یا نشان دادن احساسات.
· عملکرد تسهیل‌گر گرافیک (Graphic Recorder) در کنار تسهیل‌گر اصلی: در جلسات بزرگ، ممکن است یک نفر solely مسئول ثبت تصویری باشد.

نتیجه‌گیری فصل: یک flip chart یا whiteboard خالی،بوم یک تسهیل‌گر است. شرکت‌کنندگان می‌آموزند که چگونه از ترس از نقاشی دوری کرده و از طراحی ساده به عنوان یک ابزار قدرتمند برای خدمت به گروه استفاده کنند.

—

فصل ۸: تسهیل‌گری مجازی و هیبریدی (Virtual & Hybrid Facilitation)

مقدمه: دنیای امروز،دنیای مجازی و هیبرید است. تسهیل‌گری در این فضا تنها share کردن صفحه نیست، بلکه یک دیسیپلین کاملاً مجزا با قواعد و چالش‌های خاص خود است. این فصل به تسهیل‌گران می‌آموزد که چگونه در فضای دیجیتال نیز engagement ایجاد کنند.

شرح مبسوط:

· چالش‌های کلیدی: خستگی دیجیتال (Zoom Fatigue)، کاهش غیرکلامیک cues، مشکلات فنی، مشارکت نابرابر.
· طراحی برای مجازی: جلسات مجازی باید کوتاه‌تر و تعاملی‌تر باشند. قانون طلایی: هر ۵-۷ دقیقه یک فعالیت تعاملی جدید.
· استفاده از پلتفرم‌ها و ابزارها:
· Miro/Mural: برای collaboration بصری و انجام فعالیت‌هایی مانند طوفان فکری، dot voting و …
· Slido: برای پرسش و پاسخ، نظرسنجی و جمع‌آوری سؤال.
· ** breakout rooms** در Zoom/MS Teams برای بحث در گروه‌های کوچک.
· تکنیک‌های خاص مجازی: استفاده از emoji reactions برای رأی‌گیری سریع، چت برای جمع‌آوری parallel ideas، استفاده از poll برای گرفتن pulse گروه.
· مدیریت جلسات هیبریدی (ترکیب حضوری و مجازی): این چالش‌برانگیزترین حالت است. باید اطمینان حاصل کرد که شرکت‌کنندگان مجازی شهروندان درجه دو نیستند. استفاده از میکروفون‌های مناسب در اتاق، اختصاص یک تسهیل‌گر مجزا برای مانیتور کردن چت و درگیر کردن افراد مجازی ضروری است.

نتیجه‌گیری فصل: تسهیل‌گری مجازی یک مهارت ضروری برای دنیای امروز است.این فصل شرکت‌کنندگان را equipped می‌کند تا با اطمینان و creativity جلسات مجازی و هیبریدی را طراحی و هدایت کنند که به اندازه جلسات حضوری اثربخش و پرانرژی باشند.

—

فصل ۹: تفکر سیستمی در تسهیل‌گری (Systems Thinking for Facilitators)

مقدمه: گروه‌ها سیستم‌های زنده و پیچیده‌ای هستند.اتفاقات در یک بخش سیستم، بر سایر بخش‌ها تأثیر می‌گذارد. تفکر سیستمی به تسهیل‌گر کمک می‌کند تا الگوهای پنهان، حلقه‌های علیتی و اهرم‌های real change را ببیند، نه فقط رویدادهای surface-level را.

شرح مبسوط:

· درک سیستم‌ها: معرفی مفاهیم basic مانند حلقه‌های تقویت‌کننده (Reinforcing Loops) و تعادل‌بخش (Balancing Loops)، و تاخیرها (Delays).
· شناسایی الگوهای سیستمی (Systems Archetypes): الگوهای تکراری مانند “fixes that fail” (راه‌حل‌های سریع که در بلندمدت مشکل را بدتر می‌کنند) یا “tragedy of the commons”.
· پرسیدن سؤالات سیستمی: به جای “چه کسی مقصر است؟” بپرسیم “چه ساختارها، incentives یا فرآیندهایی منجر به این نتیجه شدند؟”. این کار blame را کاهش داده و focus را بر روی حل مسئله می‌گذارد.
· تسهیل‌گری برای درک سیستم‌ها: استفاده از تکنیک‌هایی مانند “Causal Loop Diagramming” در گروه برای نقشه‌برداری از مشکلات پیچیده.

نتیجه‌گیری فصل: تسهیل‌گری با لنز تفکر سیستمی،عمق و تاثیرگذاری کار تسهیل‌گر را به شدت افزایش می‌دهد. این رویکرد به گروه کمک می‌کند تا راه‌حل‌های پایدارتری پیدا کند که علل ریشه‌ای مشکلات را هدف قرار می‌دهد، نه فقط علائم آن را.

—

فصل ۱۰: مدیریت انرژی و زمان (Energy & Time Management)

مقدمه: انرژی گروه یک منبع有限 است.یک تسهیل‌گر باید هم energy keeper و هم time keeper باشد. این فصل درباره چگونگی حفظ و بازیابی انرژی گروه و همچنین مدیریت منعطف زمان برای دستیابی به بهترین نتایج است.

شرح مبسوط:

· تشخیص الگوهای انرژی: انرژی گروه در طول جلسه naturally افت و خیز دارد. تسهیل‌گر باید بتواند این افت‌ها را تشخیص دهد (مثلاً با نگاه کردن به زبان بدن یا کاهش مشارکت).
· انرژی‌بخش‌ها (Energizers): استفاده از فعالیت‌های کوتاه ۲-۳ دقیقه‌ای برای revitalize کردن گروه. این activities می‌توانند فیزیکی، ذهنی یا احساسی باشند و باید با culture گروه match شوند.
· مدیریت زمان به صورت منعطف: time agenda یک راهنماست، نه یک قرآن. تسهیل‌گر باید بداند چه زمانی باید بر زمان پافشاری کند و چه زمانی باید به یک discussion fruitful اجازه دهد ادامه یابد. transparent بودن با گروه در مورد time: “ما ۱۰ دقیقه از برنامه عقب هستیم، پیشنهاد شما چیست؟ آیا این بخش را کوتاه کنیم یا زمان پایان را extend کنیم؟”

نتیجه‌گیری فصل: مدیریت همزمان انرژی و زمان،نیازمند حضور کامل و intuition تسهیل‌گر است. شرکت‌کنندگان می‌آموزند که چگونه “حس” گروه را خوانده و interventions مناسب را برای حفظ بهره‌وری و engagement انجام دهند.

—

فصل ۱۱: جمع‌بندی و پایان‌بندی اثرگذار (Powerful Closing)

مقدمه: پایان یک جلسه،به اندازه شروع آن مهم است. یک پایان‌بندی ضعیف می‌تواند تمام کار خوب انجام شده را خراب کند. پایان‌بندی باید حس completion، commitment و connection ایجاد کند.

شرح مبسوط:

· مرور خروجی‌ها و تصمیمات: به وضوح و به صورت خلاصه آنچه که انجام شده را مرور کنید. این کار حس پیشرفت را تقویت می‌کند.
· جمع‌بندی یادگیری: پرسیدن “بزرگترین insight امروز شما چه بود؟” یا “چه چیزی را امروز یاد گرفتید که فردا apply خواهید کرد؟”
· قدردانی و appreciation: ایجاد فضایی برای تشکر و recognition اعضای گروه از یکدیگر.
· تعیین گام‌های بعدی (Next Steps) با وضوح کامل: برای هر اقدام، باید method، مسئول و مهلت تعیین شود (Who? What? By When?).
· ارزیابی جلسه: گرفتن بازخورد سریع درباره فرآیند جلسه (مثلاً با استفاده از روش “پلussing و دلتا”: چه چیزی خوب بود؟ چه چیزی می‌توانست بهتر باشد؟).

نتیجه‌گیری فصل: یک پایان‌بندی قوی،حس موفقیت و هدفمندی را در گروه نهادینه کرده و احتمال اجرایی شدن تصمیمات و ادامه collaboration را به شدت افزایش می‌دهد.

—

فصل ۱۲: تمرین عملی و کوچینگ (Practice & Feedback)

مقدمه: تسهیل‌گری یک ورزش تماشایی نیست،یک ورزش عملی است. این فصل هسته central کارگاه است، جایی که تمام تئوری‌ها و تکنیک‌ها در یک محیط امن و با بازخورد سازنده به عمل تبدیل می‌شوند.

شرح مبسوط:

· سناریوهای واقعی: شرکت‌کنندگان بر روی case studies واقعی از دنیای business کار می‌کنند (مثلاً: طراحی یک استراتژی جدید، حل یک تعارض تیم، برنامه‌ریزی یک پروژه).
· تمرین در سه‌تایی (Triads): هر شرکت‌کننده نقش تسهیل‌گر، عضو گروه و ناظر را تجربه می‌کند. ناظر بر اساس چک‌لیست شایستگی‌های IAF بازخورد می‌دهد.
· بازخورد سازنده: مربی کارگاه و هم‌تیمی‌ها بازخوردی بر اساس مدل “ستاره-پیشنهاد” (Star – Wish) می‌دهند: “ستاره تو این بود که… آرزو دارم دفعه بعد این را امتحان کنی…”.
· طرح اقدام شخصی (Personal Action Plan): هر شرکت‌کننده نقاط قوت و areas of growth خود را شناسایی کرده و یک برنامه مشخص برای ادامه practice و learning پس از کارگاه تدوین می‌کند.

نتیجه‌گیری نهایی کارگاه: این کارگاه یک نقطه آغاز است،نه پایان. شرکت‌کنندگان با یک درک عمیق از حرفه تسهیل‌گری، یک جعبه ابزار غنی از تکنیک‌ها، تجربه عملی ارزشمند و یک community of practice برای شبکه‌سازی و پشتیبانی، equipped شده‌اند. آنها اکنون آماده هستند تا با confidence بیشتری به تیم‌ها و سازمان‌های خود خدمت کرده و گفت‌وگوهایی را هدایت کنند که منجر به نتایج transformational می‌شوند.

—

منابع و رفرنس‌ها (References)

کتاب‌های کلاسیک:

1. The Facilitator’s Guide to Participatory Decision-Making by Sam Kaner et al. (کتاب مقدس تسهیل‌گری)
2. Facilitating with Ease! by Ingrid Bens (راهنمای عملی و پر از worksheets)
3. The Skilled Facilitator by Roger Schwarz (بر روی mindset و values تأکید دارد)
4. Visual Meetings by David Sibbet (پایه‌گذار تفکر تصویری)
5. The Art of Gathering by Priya Parker (درباره philosophy و design گردهمایی‌ها)

سایت‌های تخصصی:

1. انجمن بین‌المللی تسهیل‌گران (IAF – International Association of Facilitators): www.iaf-world.org
· منبع اصلی برای استانداردها، شایستگی‌ها،认证 و شبکه‌سازی جهانی.
2. The Facilitator’s School (بنیانگذار: Ingrid Bens): ارائه دوره‌ها و منابع.
3. SessionLab: www.sessionlab.com
· یک پلتفرم عالی برای طراحی و برنامه‌ریزی جلسات و کارگاه‌ها با کتابخانه‌ای غنی از تکنیک‌ها.
4. Liberating Structures: www.liberatingstructures.com
· مجموعه‌ای از ۳۳+ روش و microstructure برای درگیر کردن همه افراد.
5. The Grove Consultants International: www.grove.com
· پیشرو در زمینه تسهیل‌گری گرافیک و visual practice.

این برنامه جامع، چارچوبی کامل برای برگزاری یک کارگاه truly world-class در زمینه تسهیل‌گری فراهم می‌آورد.