آشنایی با تفکر سیستمی

آشنایی با تفکر سیستمی و تمرینهایی برای تفکر سیستمی

مجله مذاکره و زبان بدن

info@mazyarmir.com

mazyarmir.com@gmail.com

https://www.aparat.com/mazyarmir

https://www.aparat.com/zabane_badan

https://www.instagram.com/maziyare_mir

تفکر سیستمی جیست؟

همه از من می پرسند تفکر سیستمی چیست  ؟

و من هم پاسخ دست سازی دارم برای ان ساده و ساده تر از هر تعریف دیگر

تفکر سیستمی یعنی از کل مسئله به جز و بلعکس مسئله و جواب ها و احتمالات را مرور کنیم و در نهایت نگاهی از بالا به  همه مجموعه

سوالات و پرسش ها و پاسخ های احتمالی  تفکر سیستمی اطلاق می گردد .

در مبحث تفکر سیستمی هدف عبور از نگاه خطی و سنتی به مسائل در دستور کار ما باید باشد و این دقیقا نکته بسیار مهم و استراتژیک در

تفکر سیستمی است.

باید اذعان نمود که سیستم به دسته ای از عناصر اطلاق می گردد که برای انجام روش کار و یا تولید و یا هر گونه فعل دیگری با هم به اشتراک

و یا تعامل دست پیدا می کنند.

تفکر سیستمی بخشی از حوزه‌ی پویایی‌شناسی سیستم است که در اواخر دهه پنجاه میلادی  توسط جی فارستر (J.Forrester)

، استاد دانشگاه آمریکایی (MIT) پایه گذاری شد.

دکتر فارستر پی برد که برای امتحان ایده‌های جدید یک سیستم‌ اجتماعی، به روشی  مثبت و با بهره وری بیشتر  بهروش آزمودن ایده‌های

مهندسی نیاز است. تفکر سیستمی این موقعیت را برای ما میسر مینماید که  با شناخت همه جانبه و کلی و جزئی از هر سیستمی به نقاط

ضعف و قوت ان پیبرده و در رفع و بهبود ان تلاش نمائیم و در زمان کوتاهتری به نتایج بهتر و مثبت تری دست پیدا کنیم . مازیارمیر

باید اذعان نمود که تفکر سیستمی معجزه نمی کند اما باعث می شود که بتوان مشکلات و نقایص را بهتر و بیشتر و در بازه زمانی کوتاه تری

دید و در بازه زمانی بلندتری به درک مشکلات و نقاط ضعف های ناشی از ان رسید و در نهایت برای همه این مشکلات چاره اندیشید. دقیقا

مانند  دانش مهندسی که به ما این قدرت را می دهد فهم دقیقتر و بهتر و همه جانبه ای از سیستم های مکانیکی و یا… داشته باشیم و برای

بهبود و توسعه و گسترش مشکلات و یا رویه ها راهکارهای مناسب تری اتخاذ نمائیم.

نگرش سیستمی

نگرش سیستمی از پایه با نگرش سنتی متفاوت است. در نگرش سنتی، اجزا به صورت منفرد و جدای از یکدیگر بررسی و مطالعه می شوند

اما در نگرش سیستمی، اجزا با توجه به ارتباطی که به یکدیگر دارند مطالعه می شوند. در نگرش سیستمی به جای اینکه کل را به اجزا ترکیب

دهنده آن تقسیم کند، در تلاش است تا نگاه خود را وسعت بخشد و هرچه بیشتر، تعاملاتی که بین اجزا و کل سیستم با دیگر سیستم ها

دارد، آن را بررسی کند. گاهی نگرش سیستمی، نتایجی کاملاً متفاوت با نگرش سنتی دارد به خصوص اگر سیستم مورد مطالعه پویا بوده و

تاثیر پذیری اش از منابع درونی یا بیرونی زیاد باشد

از این رو تفکر سیستمی برای حل این مسائل، کاربرد زیادی دارد : موضوعات پیچیده، موضوعاتی که وابسته به دیگر موضوعات هستند، و

موضوعاتی که نتیجه تعامل دیگر موضوعات هستند. به عنوان مثال، تفکر سیستمی در موارد زیر کارائی خود را به اثبات رسانده است

– سیستم های پیچیده ای که افراد آن نباید فقط به وظایف و اهداف خود نگاه کنند بلکه باید اهداف کلی (مثلاً منافع ملی) را در نظر داشته

باشند

– حل مشکلاتی که ناشی از تصمیم های غلط گذشتگاه بوده است

– مواردی که هر اقدام تاثیر گذار یا متاثر از محیط بیرونی (طبیعی یا سیاسی) خود است

– مسایلی که راه حل آن آشکار نیست

کاربرد تفکر سیستمی

یکی از مثال هایی که کاربرد تفکر سیستمی را از تفکر خطی سنتی، متمایز می کند، کاهش آفت محصولات توسط حشرات است. راهکار تفکر

خطی در این مورد سمپاشی مزارع است. حال فرض کنید که سمی که مورد استفاده واقع می شود حتی منجر به آلوده شدن خاک و آب هم

نمی شود و تنها حشرات آسیب رسان را از بین می برد. در اینجا میزان سم مصرف شده با تعداد حشرات از بین رفته، نسبت مستقیم دارد.

یعنی هرچه سم بیشتری استفاده کنیم، حشرات بیشتری خواهند مرد

اما متاسفانه از بین رفتن حشرات مزاحم و باقی ماندن محصولات، نتیجه کوتاه مدت موضوع است. آنچه در سال های بعد اتفاق می افتد این

است که محصلات آفت دیده بیشتر شده و باید سم های قوی تر با مقدار بیشتر مورد استفاده واقع شود. علت موضوع این است که حشراتی

که محصولات را می خوردند باعث تعادل جمعیت دیگر حشرات از طریق شکار یا رقابت، می شدند. از بین رفتن این جشرات باعث افزایش بدون

کنترل جمعیت دیگر حشرات می شود و این انبوه حشرات، آفت بیشتری به محصولات خواهند زد

بنابراین راه حلی که تفکر خطی ارائه داده است نه تنها در بلند مدت مسئله را حل نمی کند بلکه آن را شدیدتر و پیچیده تر هم می کند زیرا

پیامدهای آن بر محیط در نظر گرفته نشده است

تفکر سیستمی برای شناخت و حل مسایل پیچیده، مسایلی که دارای تعداد زیادی عوامل تاثیرگذار یا تاثیر پذیر است و مسایلی که در پیامد

بلند مدتشان مشخص نیست بسیار موثر و کاربردی است

تفکر سیستمی مجموعه تکنیکهای حرفه ای برای مقابله با سخت ترین مسائل

در جامعه امروز جهانی و حتی ایرانی بسیاری از مسائل و مشکلاتی که امروزه گریبان‌گیر نسل بشر شده اند به عناصر پیچیده ای وابسته

هستند و عناصر بسیار متعددی بصورت مستقیم و غیر مستقیم در آن نقش دارند.

معضل ترافیک امروز تهران و یا معضل آلودگی هوای امروز کلان شهرهای تهران نتیجه بسیار یاز اقدامات ریز و درشت شهرداری تهران و مدیریت

شهری است اما نباید ساده از این مسئله گذشت که این مشکل به همه عوامل اجرائی و وزارتخانه ها بازمی گردد این مشکل یک روز و دوروزه

بروز نکرده است و یک عقبه یک یا دو یا سه و حتی ۴ دهه را با خود بدنبال دارد اقدامات ضربتی در این خصوص کار را درست که نکرده است تازه

کار را بدتر از بد نموده است و این در حالی است اقدامات بلند مدت هم راه به جایی نبرده است . اقدامات متوسط هم با شکست مواجه شده

است و بسیاری از زحمات ریز و درشت دیگر را تحت تاثیر قرار داده است . اری تمامی اقدامات پیچیده و موردی و یا دامنه دار و همه و همه این

رفتار و نتایج حاصل از راهکارهای مرسوم معمولا به قدری کوچک  ضعیف هستند که بر سر چشم‌انداز حل اثربخش مسئله مانع ایجاد می‌کنند.

یکی از مزایای مهم تفکر سیستمی، توانایی مواجهه‌ی اثربخش با این سلسله مسائل و یا یک سری از  مسائل و ارتقای تفکرات به سطحی

قابل قبول است که منجر به کسب نتایجی استثنایی و بسیار مطلوب حتی در شرایط پیچیده و بغرنج خواهد شد مانند حمله های پیچیده

نظامی ایران در طی جنگ تحمیلی به دور ترین مناطق دور از دسترس  عراق

حال که با تفکر سیستمی آشنا شدیم بهتر است به دنبال تمرینها برویم

دو دسته تمرین را من پیوسته مد نظر قرار می دهم و اکیدا توصیه می کنم با تکرار و تمرین به قدرت شگرف و استثنایی تفکر سیستمی دست

پیدا خواهید نمود.

اول فردی و دوم عمومی

به نظر می رسد که برای تبدیل شدن به یک متفکر عمیق و مبتنی بر سیستمی ما نیازمند تعهدی قوی اول نسبت به توسعه آگاهی و

مهارت‌های  فردخود شویم و دوم در مرحله ثانویه رجعت به سمت لایه های عمیق تفکر و تفکر سیستمی.

پرسشهای حیاتی و خوب

استیو جابز خالق اپل با دستهای خالی می گوید :

اگر سوالات خوب بپرسیم به جوابهای خوبی دست پیدا خواهیم نمود پس سوال بپرسید و مخصوصا سوالات متفاوت و متمایز بپرسیم.

سوالهای جدید و متفاوت بپرس تا زندگیت تغییر نماید.

• سوالات تا باید رویکرد تفکرد چند بعدی و چند لایه داشته باشد
• الگوی سوالاتتان را بر مبنی اول چرا و دوم چطور و سوم چگونه پایه ریزی فرمائید.
• به الگوها و چالشهای گذشته و حال در طول مدت زمان و در امتداد تفکراتتان بسیار توجه فرمائید .
• در همه احوالاتتان به ساخت الگوریتم و فلوچارت بپردازید تا از خطاهای احتمالی احراز فرمائید و کمتر خطا کنید
• به نفس خور ها توجه ویژه داشته باشید این یک الگوی چند بعدی و برای همیشه خواهد بود تا تفکراتتان دارای انسجام دقیق تری باشد
• در ادامه مسیر به ساختار های زیربنایی بسیار توجه کنید زیربنای روابط بر صداقت پایه ریزی شود تا ابدی باشد .
• تمرکز و تمرکز و بازهم تمرکز برترین الگوی تفکر سیستمی است و دوری از حواشی که شما را از اصل دور می کند و به شدت شما را از اصل دور می نماید و  به اصل نظر اطرافیان به راحتی دسترسی پیدا خواهید نمود.
• با نگاهی به گذشته درست گام برداریم

دوم

سوالات تفکر سیستمی بر پایه عمومی

 زمان را این بار بصورت متفاوت  و متمایز تجربه کنیم

اول

هرگز عجله نکنیم  و با ارامش مسائل را عمومی و گسترده تر از قبل با تقدم و تاخر مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم  و حتی در طول تاریخ عمر

انسان

دوم

در مواجهه با مشکلات پیچیده سعی وافر کنیم که شدیداً تحت تاثیر  قرار نگیریم و موضوع را اساسا تحت هیچ شرایطی شخصی ننمائیم

سوم 

دستورالعمل برای رسیدن به تفکر سیستمی تمرکز است تمرکز است و بازهم فقط تمرکز است پس با تمرکز روی بازه‌های زمانی کوتاه‌تر

پیوسته متمرکز گردیم.

چهارم

پیوسته برای رسیدن به الگوی تفکر سیستمی باید افق زمانی را در نظر بگیریم وبرای خود شفاف سازی کنیم. لطفا مینی سریال

چرنوبیل را حتما ملاحظه فرمائید.

پنجم

سیستم های اطراف خود را  کاملا و چند وجهی و از دریچه های گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم باید سعی کنیم حلقه‌های بازخورد را

در موقعیت‌های مختلف و در بازه های زمانی مختلف ببینیم.

ششم

برای خود و برای ۳۶۵ روز یکسال حلقه های متوالی رسم کنیم و هر روز و هر هفته و هر ماه و هر سال برای ده سال متوالی هر روز یک حلقه

رسم کنیم و یک برگه کاغذ و یک خودکار برداشته و به دنبال داستانها و اتفاقات و رخ دادها و اخباری بگردیم که می‌توان علت ها را در آن بازه

زمانی  مشخص کردو لیستی از همه انها تهیه نمود.

هفتم

یادگیری جمعی و عمومی و استفاده از مفاهیم و ابزارهای تفکر سیستمی، در یک موسسه و یک مجموعه و استارتاپ و یا….. بیشترین قدرت

را دارد.

هشتم

یک مربی بیابیم و تفکر سیستمی به ما می گوید که به عنوان کارآموز، در کنار یک متفکر سیستمی باشیم. بدین ترتیب قسمتی از روز کاری یا

یک پروژه مشاوره و یک منتور را طی کنیم.

نهم 

بازیابی و ایجاد و احیاء گروه متفکران سیستمی برای مطالعه کتب و مقالات درباره تفکر سیستمی یا یادگیری سازمانی و نقد و بررسی تجربیات و تفکرات و عملکردهایمان. یک فصل یا مقاله را هر هفته تعیین نموده و سپس خوب و درست  بخوانیم و آن را به صورت حلقه ایبررسی کنیم ……

مازیارمیرمشاوروتحلیلگر

Visits: 2